Αλλάζει η ομοφυλοφιλία;

Περί σεξουαλικής ρευστότητας

Όλοι μας κάποια στιγμή έχουμε αναρωτηθεί: Αλλάζει ο σεξουαλικός προσανατολισμός; Μπορεί ένας ομοφυλόφιλος να αποκτήσει έλξη προς το άλλο φύλο; Μπορεί ένας ετεροφυλόφιλος που δεν είχε ποτέ ενδιαφέρον για το ίδιο φύλο να νιώσει ξαφνικά ομόφυλες έλξεις;

Η απάντηση που δίναμε σε αυτές τις ερωτήσεις εδώ και πάρα πολλά χρόνια ήταν αρνητική. “Ο σεξουαλικός προσανατολισμός είναι έμφυτος και δεν αλλάζει”. Και η απάντηση αυτή θα ήταν και σωστή, αν δεν υπήρχε η σεξουαλική ρευστότητα.

Τι είναι η σεξουαλική ρευστότητα;

Ο σεξουαλικός προσανατολισμός κατανοείται παραδοσιακά ως ένα δίπολο ετεροφυλοφιλίας και ομοφυλοφιλίας. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, η ομοφυλοφιλία αναπτύσσεται νωρίς στην ίδια περίπου ηλικία και με τον ίδιο τρόπο για όλους τους ομοφυλόφιλους και παραμένει σταθερή σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας¹Katz-Wise, S. L., & Todd, K. P. (2022). The current state of sexual fluidity research. Current Opinion in Psychology, 101497. Ωστόσο, έρευνες της τελευταίας δεκαπενταετίας ήρθαν να αμφισβητήσουν αυτή τη θεωρία, να εισαγάγουν την έννοια της σεξουαλικής ρευστότητας και να αλλάξουν τον τρόπο που κατανοούμε τον σεξουαλικό μας προσανατολισμό.

Σεξουαλική ρευστότητα είναι η ικανότητα ορισμένων ανθρώπων να βιώνουν αλλαγές στις ομόφυλες ή ετερόφυλες έλξεις τους βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα²Diamond, L. M. (2016). Sexual fluidity in male and females. Current Sexual Health Reports, 8, 249-256.

Η ύπαρξη της σεξουαλικής ρευστότητας δεν σημαίνει ότι “όλοι είμαστε αμφιφυλόφιλοι” ή ότι δεν υπάρχει σεξουαλικός προσανατολισμός. Μάλλον, σημαίνει ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν προβλέπει απόλυτα κάθε έλξη που θα βιώσουμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας: Κάποιοι ομοφυλόφιλοι άνδρες και γυναίκες νιώθουν περιοδικά έλξεις προς το έτερο φύλο, ακριβώς όπως κάποιοι ετεροφυλόφιλοι νιώθουν περιοδικά έλξεις προς το ίδιο φύλο³Diamond, L. M. (2016). Sexual fluidity in male and females. Current Sexual Health Reports, 8, 249-256.

Σε γενικές γραμμές, οι ομοφυλόφιλοι και οι αμφιφυλόφιλοι βιώνουν μεγαλύτερη σεξουαλική ρευστότητα από τους ετεροφυλόφιλους⁴Ott, M. Q., Corliss, H. L., Wypij, D., Rosario, M., & Austin, S. B. (2011). Stability and change in self-reported sexual orientation identity in young people: Application of mobility metrics. Archives of sexual behavior, 40, 519-532.. Η ρευστότητα είναι πιο συχνή στους εφήβους από ό,τι στους ενήλικες, αν και κάποιοι άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν ρευστότητα σε οποιοδήποτε στάδιο της ενήλικης ζωής τους⁵Katz-Wise, S. L., & Todd, K. P. (2022). The current state of sexual fluidity research. Current Opinion in Psychology, 101497. Οι άντρες τείνουν να βιώνουν σεξουαλική ρευστότητα πιο σπάνια από τις γυναίκες, ή σε ποσοστό συγκρίσιμο με αυτό των γυναικών⁶Katz-Wise, S. L. (2015). Sexual fluidity in young adult women and men: Associations with sexual orientation and sexual identity development. Psychology & Sexuality, 6(2), 189-208.

Σύμφωνα με την εισηγήτρια του όρου Καθηγήτρια ψυχολογίας Lisa Diamond, η σεξουαλική ρευστότητα μπορεί να εκδηλώνεται ως έλξη προς ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, το οποίο δεν αντιστοιχεί στον σεξουαλικό μας προσανατολισμό. Για αυτό η Diamond πρότεινε τη σεξουαλική ρευστότητα ως ένα χαρακτηριστικό που όλοι κατέχουμε σε ένα βαθμό. Όπως δηλαδή η λίμπιντο είναι ένα χαρακτηριστικό της σεξουαλικότητας διαφορετικό και ανεξάρτητο από τον σεξουαλικό προσανατολισμό, έτσι και η σεξουαλική ρευστότητα μπορεί να συνυπάρχει με όλους τους προσανατολισμούς⁷Diamond, L. M. (2008). Female bisexuality from adolescence to adulthood: results from a 10-year longitudinal study. Developmental psychology, 44(1), 5.

Ειδικότερα, η ομοφυλοφιλία παρουσιάζει σημαντική ρευστότητα τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες και αυτή η ρευστότητα μπορεί να λάβει διάφορες μορφές:

• Είναι εμφανής στα υψηλά ποσοστά αμφίφυλων έλξεων σε γυναίκες και άντρες.
• Είναι εμφανής στο γεγονός ότι οι αλλαγές στην κοινωνική αποδοχή της ομοφυλοφιλίας οδήγησαν σε αύξηση της ομοσεξουαλικής δραστηριότητας στον πληθυσμό.
• Eίναι εμφανής στον υψηλό αριθμό ομοφυλόφιλων και αμφιφυλόφιλων, που βιώνουν αλλαγές στις έλξεις τους, πολύ μετά την ενηλικίωσή τους.
• Eίναι εμφανής στον υψηλό αριθμό ανδρών και γυναικών που με ευελιξία προχωρούν σε σεξουαλικές συμπεριφορές διαφορετικές από τον γενικό προσανατολισμό τους⁸Diamond, L. M. (2016). Sexual fluidity in male and females. Current Sexual Health Reports, 8, 249-256.

Πόσο συχνή είναι;

Η συχνότητα της σεξουαλικής ρευστότητας μεταξύ των ομοφυλόφιλων είναι αξιοσημείωτη. Από μια σειρά αντιπροσωπευτικών διαχρονικών ερευνών έχουν προκύψει τα εξής ποσοστά:

• Το 96% των ομοφυλόφιλων ανδρών και το 97% των ομοφυλόφιλων γυναικών βίωσαν μια αλλαγή στον σεξουαλικό τους προσανατολισμό (έλξεις) μέσα σε μια περίοδο πέντε ετών από την εφηβεία προς την νεαρή ενηλικότητα (μέσες ηλικίες 16-21)⁹Savin-Williams, R. C., & Ream, G. L. (2007). Prevalence and stability of sexual orientation components during adolescence and young adulthood. Archives of sexual behavior, 36, 385-394.
• To 29% των ομοφυλόφιλων ανδρών και το 33% των ομοφυλόφιλων γυναικών της ίδιας έρευνας απέκτησαν έλξη προς το άλλο φύλο μέσα στα επόμενα 7 έτη (μέση ηλικία 27) ¹⁰Savin-Williams, R. C., Joyner, K., & Rieger, G. (2012). Prevalence and stability of self-reported sexual orientation identity during young adulthood. Archives of sexual behavior, 41, 103-110.
• Σε άλλη έρευνα, το 30% των ανδρών και το 50% των γυναικών 21 ετών που βίωναν ομόφυλες έλξεις απέκτησαν νέες ή περισσότερες ετερόφυλες έλξεις μέσα στα επόμενα 5 χρόνια ¹¹Dickson, N., van Roode, T., Cameron, C., & Paul, C. (2013). Stability and change in same-sex attraction, experience, and identity by sex and age in a New Zealand birth cohort. Archives of Sexual Behavior, 42, 753-763.
• Το 38% των ανδρών και το 52% των γυναικών 26 ετών της ίδιας έρευνας που βίωναν ομόφυλες έλξεις απέκτησαν νέες ή περισσότερες ετερόφυλες έλξεις μέσα στα επόμενα 6 χρόνια ¹²Dickson, N., van Roode, T., Cameron, C., & Paul, C. (2013). Stability and change in same-sex attraction, experience, and identity by sex and age in a New Zealand birth cohort. Archives of Sexual Behavior, 42, 753-763.
• Το 17% των ανδρών και το 46% των γυναικών 32 ετών της ίδιας έρευνας που βίωναν ομόφυλες έλξεις απέκτησαν νέες ή περισσότερες ετερόφυλες έλξεις μέσα στα επόμενα 6 χρόνια ¹³Dickson, N., van Roode, T., Cameron, C., & Paul, C. (2013). Stability and change in same-sex attraction, experience, and identity by sex and age in a New Zealand birth cohort. Archives of Sexual Behavior, 42, 753-763 ¹⁴Diamond, L. M. (2016). Sexual fluidity in male and females. Current Sexual Health Reports, 8, 249-256.
• Σε άλλη έρευνα, το 20% των ομοφυλόφιλων ανδρών και το 63% των ομοφυλόφιλων γυναικών ηλικίας 21 ετών ανέφεραν νέες ή περισσότερες ετερόφυλες έλξεις 5 χρόνια μετά ¹⁵Dickson, N., Paul, C., & Herbison, P. (2003). Same-sex attraction in a birth cohort: Prevalence and persistence in early adulthood. Social Science & Medicine, 56(8), 1607-1615.
• Τέλος, το 10% των ομοφυλόφιλων ανδρών και το 64% των ομοφυλόφιλων γυναικών ηλικίας 25-74 ετών που καταγράφηκαν σε μια τέταρτη έρευνα απέκτησαν έλξη προς το άλλο φύλο 10 χρόνια μετά¹⁶Mock, S. E., & Eibach, R. P. (2012). Stability and change in sexual orientation identity over a 10-year period in adulthood. Archives of sexual behavior, 41, 641-648.

Ειδικά για τις γυναίκες να προσθέσουμε πως σύμφωνα με μια αντιπροσωπευτική έρευνα, μία στις δέκα γυναίκες (το 10% του συνόλου ανεξαρτήτως προσανατολισμού) εμφάνισαν κορύφωση στις ομόφυλες έλξεις τους μετά την ηλικία των 20, αλλά καθώς πλησίαζαν τα 30 οι έλξεις αυτές είχαν εξαφανιστεί πλήρως¹⁷Kaestle, C. E. (2019). Sexual orientation trajectories based on sexual attractions, partners, and identity: A longitudinal investigation from adolescence through young adulthood using a US representative sample. The Journal of Sex Research, 56(7), 811-826.

Πώς συμβαίνει αυτό;

Η σεξουαλική ρευστότητα εκδηλώνεται μέσα από την ικανότητα του ανθρώπινου σώματος να ανταποκρίνεται σεξουαλικά σε ερεθίσματα που δεν αντιστοιχούν στον σεξουαλικό προσανατολισμό. Έχουν γίνει εκτεταμένες μελέτες για την σεξουαλική απόκριση των γυναικών και αποδείχτηκε ότι παρουσιάζουν μεγάλη ερωτική πλαστικότητα, η οποία αποτελεί τη φυσιολογική ερμηνεία της σεξουαλικής ρευστότητας. Πράγματι, το γυναικείο σώμα τείνει να ανταποκρίνεται σε σεξουαλικά ερεθίσματα και των δύο φύλων, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού¹⁸Chivers, M. L. (2010). A brief review and discussion of sex differences in the specificity of sexual arousal. Sexual and Relationship Therapy.

Στους άντρες, η ερωτική πλαστικότητα είναι σαφώς μικρότερη αλλά δεν είναι μηδενική. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι σε όλο το φάσμα του σεξουαλικού προσανατολισμού, το αντρικό σώμα είχε θετική απόκριση (στύση) σε γυναικεία σεξουαλικά ερεθίσματα, αν και με διαφορετική ένταση¹⁹Zivony, A. (2020). Bisexuality in men exists but cannot be decoded from men’s genital arousal. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(50), 31577-31578.

Αυτή η ερωτική πλαστικότητα είναι ίσως και ο λόγος που το 31% των ομοφυλόφιλων γυναικών και το 18% των ομοφυλόφιλων ανδρών θεωρούν ότι ο σεξουαλικός τους προσανατολισμός είναι αποτέλεσμα συνειδητής και ηθελημένης επιλογής²⁰Baumeister, R. F. (2000). Gender differences in erotic plasticity: the female sex drive as socially flexible and responsive. Psychological bulletin, 126(3), 347.

Επιρροές και επιδράσεις

Αν η σεξουαλική ρευστότητα είναι ένα χαρακτηριστικό ανεξάρτητο από τον σεξουαλικό προσανατολισμό και αν το σώμα μας είναι ικανό να ανταποκριθεί σε σεξουαλικά ερεθίσματα και των δύο φύλων, προκύπτει το ερώτημα: από τι μπορεί να επηρεάζεται η εμφάνιση της σεξουαλικής ρευστότητας;

Μια πρόσφατη έρευνα μελέτησε αν η ρευστότητα σχετίζεται με συγκεκριμένες αντιλήψεις. Βρέθηκε λοιπόν ότι οι ρευστοί άνθρωποι πιστεύουν περισσότερο ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός μπορεί να αλλάξει, συγκριτικά με τους μη ρευστούς. Επίσης, όσοι βίωναν σεξουαλική ρευστότητα έτειναν να πιστεύουν ότι ο προσανατολισμός επηρεάζεται από το περιβάλλον²¹Katz-Wise, S. L., & Hyde, J. S. (2015). Sexual fluidity and related attitudes and beliefs among young adults with a same-gender orientation. Archives of Sexual Behavior, 44, 1459-1470.

Σε επίπεδο χαρακτηριστικών προσωπικότητας, η σεξουαλική ρευστότητα παρουσιάζει ισχυρή συσχέτιση με τη δεκτικότητα στην εμπειρία²²Sbrana, S., & de Miguel, A. (2020). Relevance Of Temperament Traits In Sexual Fluidity In A Sample Of Spanish Young University Students. Advances in Social Sciences Research Journal, 7(5).

Ταυτόχρονα, η σεξουαλική ρευστότητα φαίνεται να αλληλεπιδρά και με την ψυχολογική μας κατάσταση. Αλλά η επιρροή αυτή δεν είναι μονόδρομη. Η μεταβολή των έλξεων προς την κατεύθυνση της ομοφυλοφιλίας αυξάνει την ψυχική δυσφορία στις γυναίκες, ενώ η αλλαγή προς την ετεροφυλοφιλία την μειώνει²³Campbell, A., Perales, F., Hughes, T. L., Everett, B. G., & Baxter, J. (2022). Sexual Fluidity and Psychological Distress: What Happens When Young Women’s Sexual Identities Change?. Journal of Health and Social Behavior, 63(4), 577-593. Παρόμοια, η σεξουαλική ρευστότητα προς την ομοφυλοφιλία συνδέεται με αυξημένα συμπτώματα κατάθλιψης, ενώ η ρευστότητα προς την ετεροφυλοφιλία οδηγεί σε μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων²⁴Everett, B. (2015). Sexual orientation identity change and depressive symptoms: A longitudinal analysis. Journal of health and social behavior, 56(1), 37-58.

Ο σεξουαλικός προσανατολισμός αλλάζει

Όσα μυστήρια κι αν κρύβει η ανθρώπινη σεξουαλικότητα, ένα πράγμα είναι σίγουρο: ο σεξουαλικός προσανατολισμός αλλάζει.

Η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας αποκαλύπτει ότι οι άνθρωποι μπορεί να επιδεικνύουμε μεταβλητότητα στις σεξουαλικές έλξεις και τη σεξουαλική μας συμπεριφορά²⁵Hunt, S., Laskin, B., & Hunt, E. (2018). Sexual fluidity: An integrative review. European Scientific Journal, 4(32), 182-7881.

Όπως αναφέρει η πρωτοπόρα Lisa Diamond, “το υπάρχον σύνολο της διεθνούς έρευνας που μελετά τις σεξουαλικές έλξεις, συμπεριφορές και ταυτότητες μεταξύ αντιπροσωπευτικών δειγμάτων εφήβων και ενηλίκων δείχνει ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν είναι ένα στατικό και απόλυτο χαρακτηριστικό“²⁶Diamond, L. M. (2016). Sexual fluidity in male and females. Current Sexual Health Reports, 8, 249-256. Η ίδια επίσης σημειώνει: “Με βάση αυτά τα ευρήματα, δεν είναι επιστημονικά ακριβές να περιγράφουμε τον ομοφυλοφιλικό προσανατολισμό ως ένα ομοιόμορφα αμετάβλητο χαρακτηριστικό. Παρ’ ότι κάποιοι ομοφυλόφιλοι αναφέρουν σταθερά μοτίβα έλξεων προς το ίδιο φύλο, άλλοι ομοφυλόφιλοι βιώνουν αλλαγές: κάποιες φορές αυξομειώσεις στις ομόφυλες έλξεις και κάποιες φορές αυξομειώσεις στις ετερόφυλες”²⁷Diamond, L. M., & Rosky, C. J. (2016). Scrutinizing immutability: Research on sexual orientation and US legal advocacy for sexual minorities. The Journal of Sex Research, 53(4-5), 363-391.

Η σεξουαλική ρευστότητα είναι λοιπόν υπαρκτή. Ένα μεγάλο ποσοστό ομοφυλόφιλων θα βιώσουμε αλλαγές στο σεξουαλικό μας προσανατολισμό, νωρίτερα ή αργότερα στη ζωή μας. Αυτό δεν σημαίνει ότι η σεξουαλική ρευστότητα είναι κάτι που μπορούμε να επιδιώξουμε με κάποιο τρόπο. Ούτε ότι όσοι δεν περάσουμε αλλαγές στον σεξουαλικό μας προσανατολισμό υστερούμε σε κάτι και πρέπει να θλιβόμαστε.

Σημαίνει όμως ότι καλό είναι να μην κολλάμε σε ταμπέλες και ιδεολογίες, αλλά όταν και αν η αλλαγή μάς χτυπήσει την πόρτα, να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να την υποδεχτεί απροκατάληπτα.

Παραπομπές

• 1
  Katz-Wise, S. L., & Todd, K. P. (2022). The current state of sexual fluidity research. Current Opinion in Psychology, 101497
• 2
  Diamond, L. M. (2016). Sexual fluidity in male and females. Current Sexual Health Reports, 8, 249-256
• 3
  Diamond, L. M. (2016). Sexual fluidity in male and females. Current Sexual Health Reports, 8, 249-256
• 4
  Ott, M. Q., Corliss, H. L., Wypij, D., Rosario, M., & Austin, S. B. (2011). Stability and change in self-reported sexual orientation identity in young people: Application of mobility metrics. Archives of sexual behavior, 40, 519-532.
• 5
  Katz-Wise, S. L., & Todd, K. P. (2022). The current state of sexual fluidity research. Current Opinion in Psychology, 101497
• 6
  Katz-Wise, S. L. (2015). Sexual fluidity in young adult women and men: Associations with sexual orientation and sexual identity development. Psychology & Sexuality, 6(2), 189-208
• 7
  Diamond, L. M. (2008). Female bisexuality from adolescence to adulthood: results from a 10-year longitudinal study. Developmental psychology, 44(1), 5
• 8
  Diamond, L. M. (2016). Sexual fluidity in male and females. Current Sexual Health Reports, 8, 249-256
• 9
  Savin-Williams, R. C., & Ream, G. L. (2007). Prevalence and stability of sexual orientation components during adolescence and young adulthood. Archives of sexual behavior, 36, 385-394
• 10
  Savin-Williams, R. C., Joyner, K., & Rieger, G. (2012). Prevalence and stability of self-reported sexual orientation identity during young adulthood. Archives of sexual behavior, 41, 103-110
• 11
  Dickson, N., van Roode, T., Cameron, C., & Paul, C. (2013). Stability and change in same-sex attraction, experience, and identity by sex and age in a New Zealand birth cohort. Archives of Sexual Behavior, 42, 753-763
• 12
  Dickson, N., van Roode, T., Cameron, C., & Paul, C. (2013). Stability and change in same-sex attraction, experience, and identity by sex and age in a New Zealand birth cohort. Archives of Sexual Behavior, 42, 753-763
• 13
  Dickson, N., van Roode, T., Cameron, C., & Paul, C. (2013). Stability and change in same-sex attraction, experience, and identity by sex and age in a New Zealand birth cohort. Archives of Sexual Behavior, 42, 753-763
• 14
  Diamond, L. M. (2016). Sexual fluidity in male and females. Current Sexual Health Reports, 8, 249-256
• 15
  Dickson, N., Paul, C., & Herbison, P. (2003). Same-sex attraction in a birth cohort: Prevalence and persistence in early adulthood. Social Science & Medicine, 56(8), 1607-1615
• 16
  Mock, S. E., & Eibach, R. P. (2012). Stability and change in sexual orientation identity over a 10-year period in adulthood. Archives of sexual behavior, 41, 641-648
• 17
  Kaestle, C. E. (2019). Sexual orientation trajectories based on sexual attractions, partners, and identity: A longitudinal investigation from adolescence through young adulthood using a US representative sample. The Journal of Sex Research, 56(7), 811-826
• 18
  Chivers, M. L. (2010). A brief review and discussion of sex differences in the specificity of sexual arousal. Sexual and Relationship Therapy
• 19
  Zivony, A. (2020). Bisexuality in men exists but cannot be decoded from men’s genital arousal. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(50), 31577-31578
• 20
  Baumeister, R. F. (2000). Gender differences in erotic plasticity: the female sex drive as socially flexible and responsive. Psychological bulletin, 126(3), 347.
• 21
  Katz-Wise, S. L., & Hyde, J. S. (2015). Sexual fluidity and related attitudes and beliefs among young adults with a same-gender orientation. Archives of Sexual Behavior, 44, 1459-1470
• 22
  Sbrana, S., & de Miguel, A. (2020). Relevance Of Temperament Traits In Sexual Fluidity In A Sample Of Spanish Young University Students. Advances in Social Sciences Research Journal, 7(5)
• 23
  Campbell, A., Perales, F., Hughes, T. L., Everett, B. G., & Baxter, J. (2022). Sexual Fluidity and Psychological Distress: What Happens When Young Women’s Sexual Identities Change?. Journal of Health and Social Behavior, 63(4), 577-593
• 24
  Everett, B. (2015). Sexual orientation identity change and depressive symptoms: A longitudinal analysis. Journal of health and social behavior, 56(1), 37-58.
• 25
  Hunt, S., Laskin, B., & Hunt, E. (2018). Sexual fluidity: An integrative review. European Scientific Journal, 4(32), 182-7881
• 26
  Diamond, L. M. (2016). Sexual fluidity in male and females. Current Sexual Health Reports, 8, 249-256
• 27
  Diamond, L. M., & Rosky, C. J. (2016). Scrutinizing immutability: Research on sexual orientation and US legal advocacy for sexual minorities. The Journal of Sex Research, 53(4-5), 363-391