Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μου όταν βλέπω κάποιον ελκυστικό;
Μόλις συναντήσεις κάποιο ελκυστικό πρόσωπο, μέσα σε ένα πέμπτο του δευτερολέπτου το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου σου «ανάβει» σαν χριστουγεννιάτικο δέντρο. Το κέντρο της επιθυμίας, γνωστό ως επικλινής πυρήνας, αρχίζει να πλημμυρίζει με ντοπαμίνη, τη βασική χημική ουσία της επιθυμίας.
Η ντοπαμίνη φωνάζει μέσα στο μυαλό σου «το θέλω!». Πλημμυρίζει το κέντρο της επιθυμίας, το ίδιο κέντρο που ενεργοποιείται όταν φας το αγαπημένο σου φαγητό ή όταν ακούσεις το αγαπημένο σου τραγούδι, και δημιουργεί αυτό το αίσθημα έλξης προς κάποιον. Όσο πιο ελκυστικό βρίσκεις κάποιον, τόσο περισσότερο ενεργοποιείται το σύστημα αυτό.
Ταυτόχρονα, η αμυγδαλή του εγκεφάλου (μια μικρή δομή που επεξεργάζεται τα συναισθήματά σου) έχει την ικανότητα να ανταποκρίνεται τόσο σε ελκυστικά όσο και σε μη ελκυστικά πρόσωπα. Λειτουργεί έτσι περισσότερο ως ανιχνευτής της συναισθηματικής έντασης (love is in the air!) παρά ως ένα κουμπί «μου αρέσει».
Τι δημιουργεί την σεξουαλική επιθυμία;
Είναι σωστότερο να πούμε ότι όλα εξαρτώνται από τις ορμόνες που φτάνουν στον εγκέφαλό μας. Η τεστοστερόνη είναι το κλειδί, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, που ρυθμίζει την ένταση της σεξουαλικής μας ορμής. Όσο πιο πολλή τεστοστερόνη, τόσο πιο έντονη η λίμπιντο.
Από την άλλη, το νευροχημικό κοκτέιλ της επιθυμίας ρυθμίζεται από τη σεροτονίνη που λειτουργεί σαν το πεντάλ ενός φρένου. Δεν είναι τυχαίο πως όσοι παίρνουν χάπια που αυξάνουν τη σεροτονίνη, εμφανίζουν πτώση του σεξουαλικού ενδιαφέροντος!
Ο εγκέφαλός μας εξισορροπεί διαρκώς αυτά τα αντίθετα συστήματα ρυθμίζοντας το επίπεδο του σεξουαλικού μας ενδιαφέροντος, σαν ένα θερμοστάτη που ρυθμίζει τη θερμοκρασία.
Τι συμβαίνει πραγματικά κατά τη διάρκεια του οργασμού;
Ο οργασμός είναι ένα από τα πιο έντονα νευρικά γεγονότα που έχουν μετρήσει οι επιστήμονες, σαν ένα σόου πυροτεχνημάτων μέσα στον εγκέφαλο. Μαγνητικές εγκεφάλου έχουν δείξει ότι σχεδόν ολόκληρος ο εγκέφαλος ενεργοποιείται κατά τη διάρκεια της κορύφωσης: ταυτόχρονα πάνω από 80 περιοχές. Αυτό περιλαμβάνει τα κέντρα ανταμοιβής, τις περιοχές συναισθηματικής επεξεργασίας, τον αισθητηριακό φλοιό που επεξεργάζεται αγγίγματα και αισθήσεις, ακόμα και περιοχές που εμπλέκονται στην ίδια τη συνείδηση.
Τη στιγμή του οργασμού, ο εγκέφαλός σου απελευθερώνει μια έκρηξη χημικών ουσιών, σαν μια βόμβα ευτυχίας:
- Ωκυτοκίνη. Η ορμόνη της σύνδεσης ή αλλιώς η «ορμόνη της αγκαλιάς» που σε κάνει να νιώθεις συναισθηματικά κοντά σε κάποιον.
- Ενδογενή οπιοειδή. Φυσικές ουσίες του σώματος που δημιουργούν ευφορία, σαν παυσίπονα του εγκεφάλου.
- Ντοπαμίνη. Η βασική ορμόνη της ανταμοιβής.
Τα επίπεδα ωκυτοκίνης μπορεί να αυξηθούν κατά 76% στις γυναίκες και κατά 47% στους άνδρες, γεγονός που εξηγεί γιατί το σεξ μας μπορεί να δημιουργήσει συναισθηματική προσκόλληση ακόμα κι αν δεν το επιδιώκουμε. Ο εγκέφαλος σου μαθαίνει ότι «αυτό το άτομο φέρνει τεράστια ανταμοιβή», ακόμη κι όταν εσύ συνειδητά δεν το θέλεις.
Μπορούμε να πούμε όχι στην σεξουαλική επιθυμία;
Φυσικά! Πολλά συστήματα του εγκεφάλου μας λειτουργούν αυτόματα, όμως ο εγκέφαλός μας δεν είναι ακυβέρνητος. Έχει έναν CEO, που μπορεί να αποφασίσει αν θα πατήσει το γκάζι ή το φρένο. Αυτός ο CEO είναι ο Προμετωπιαίος Φλοιός, μια περιοχή ακριβώς πίσω από το μέτωπό μας, που μας κάνει να σκεφτόμαστε και να αναλύουμε.
Ο σεξουαλικός αυτοέλεγχος είναι μια διαδικασία από τα πάνω προς τα κάτω. Οι βαθύτερες, πιο πρωτόγονες δομές του εγκεφάλου μας, που μοιραζόμαστε με τα άλλα ζώα, στέλνουν στο προμετωπιαίο φλοιό σήματα διέγερσης. Αλλά ο προμετωπιαίος φλοιός μπορεί να τα αναστείλει!
Σκέψου το σαν μια συζήτηση που γίνεται μέσα στο κεφάλι σου: Το παλιό, ενστικτώδες μέρος φωνάζει «το θέλω τώρα!», ενώ ο προμετωπιαίος φλοιός απαντάει ήρεμα αλλά σταθερά: «Όχι τώρα. Έχουμε άλλους στόχους».
Από την άλλη, όταν ο προμετωπιαίος φλοιός δώσει το ΟΚ, κατεβάζει ταχύτητα και ανοίγει τον δρόμο για την κορύφωση. Μειώνεται έτσι η αυτοσυνειδησία και σε αφήνει να βυθιστείς στην εμπειρία. Σαν να κλείνει το «κέντρο ελέγχου»…
Αξίζει ακόμη να σημειώσουμε ότι ο σεξουαλικός αυτοέλεγχος επιστρατεύει εξειδικευμένα νευρικά δίκτυα που διαφέρουν από τον γενικό έλεγχο των παρορμήσεων. Ο εγκέφαλός σου διαθέτει ειδικά κυκλώματα για να ρυθμίζει τις σεξουαλικές αποκρίσεις, που είναι ξεχωριστά από τα συστήματα που σε βοηθούν να αντισταθείς στο να φας ένα γλυκό ή να κοιτάξεις το κινητό σου. Αφού τα έχουμε λοιπόν, ας τα χρησιμοποιήσουμε!
Μπορώ να εκπαιδεύσω τον εγκέφαλό μου να αποκτήσει περισσότερο αυτοέλεγχο;
Ναι, υπάρχουν μερικές γνωστικές στρατηγικές που μπορούν να βελτιώσουν τη ρύθμιση της διέγερσης. Οι επιστήμονες μιλούν για δύο ιδιαίτερα αποτελεσματικές προσεγγίσεις: τη γνωστική επαναξιολόγηση και την απόσπαση της προσοχής.
1. Γνωστική επαναξιολόγηση
Η επαναξιολόγηση περιλαμβάνει την επανερμηνεία των σεξουαλικών καταστάσεων ώστε να αλλάξουν τα συναισθήματά μας για αυτές. Αλλάζει δηλαδή τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα.
Πρακτικό παράδειγμα: Όταν βλέπεις κάποιο πολύ ελκυστικό πρόσωπο, αντί να τον εξιδανικεύσεις σαν να είναι το GNTM, σκέψου το αλλιώς: «Σταμάτα! Είναι απλά ένας ακόμη άνθρωπος που παλεύει με τα δικά του προβλήματα, που έχει άσχημη αναπνοή το πρωί, που έχει τις δικές του ανασφάλειες και ατέλειες. Η εξωτερική εμφάνιση είναι προσωρινή και δεν αξίζει να παρασυρθώ». Με τον τρόπο αυτό, θα καταφέρεις να δεις τον άνθρωπο στην πραγματική του κατάσταση και όχι να παρασυρθείς από μια φαντασίωση.
2. Απόσπαση της προσοχής
Αλλά υπάρχει κι άλλος τρόπος: Να στρέψεις απλά την προσοχή σου αλλού. Με τον τρόπο αυτό ανακατευθύνεις την προσοχή σου μακριά από τα σεξουαλικά ερεθίσματα. Μάλιστα, όταν έχουμε να κάνουμε με πολύ έντονα ερεθίσματα, οι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτή η μέθοδος είναι ακόμη πιο αποτελεσματική από την πρώτη.
Το ξέρω ότι τα παραπάνω μπορεί να ακούγονται σαν να είναι βγαλμένα από το Γεροντικό, αλλά δεν παύουν να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα από τη σύγχρονη νευροψυχολογία! Έρευνες δείχνουν ότι και οι δύο τεχνικές μειώνουν με επιτυχία τη διέγερση, τις φυσιολογικές αποκρίσεις της (όπως είναι η στύση) και τη νευρική ενεργοποίηση.
3. Η ενίσχυση της εργαζόμενης μνήμης
Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα που βοηθάει πολύ: Να εκπαιδεύσουμε την εργαζόμενη μνήμη μας, δηλαδή τη RAM του εγκεφάλου που συγκρατεί πολλές πληροφορίες στη σκέψη μας ταυτόχρονα, για να μπορέσει ο προμετωπιαίος να τα επεξεργαστεί.
Πώς ακριβώς βοηθάει αυτό;
Φαντάσου: Βλέπεις κάποιον πανέμορφο. Αν έχεις ισχυρή εργαζόμενη μνήμη, μπορείς να κρατήσεις ταυτόχρονα στο μυαλό σου σήματα από διάφορα τμήματα του εγκεφάλου:
- “Ναι, τον βρίσκω ελκυστικό”
- “Αλλά έχω επιλέξει την αγνότητα”
- “Αν δράσω παρορμητικά, θα χαλάσω τη διάθεσή μου”
- “Μπορώ να φύγω τώρα ή να αλλάξω σκέψη”
Αυτό σου δίνει τον νοητικό χώρο να επιλέξεις συνειδητά, αντί να αντιδράσεις αυτόματα λέγοντας ναι στον πειρασμό.
Με μια αδύναμη εργαζόμενη μνήμη, το μυαλό σου υπερφορτώνεται. Σηκώνει μόνο τη σκέψη “τον βρίσκω ελκυστικό” και τα υπόλοιπα χάνονται. Γιατί τα πρωτόγονα κυκλώματα επικρατούν πιο εύκολα!
Αυτό είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο. Μελέτες σε εφήβους διαπίστωσαν ότι όσοι είχαν ισχυρότερη εργαζόμενη μνήμη παρουσίαζαν πολύ λιγότερη σεξουαλική παρορμητικότητα. Επειδή μπορούσαν να κρατήσουν τους στόχους τους ενεργούς τη στιγμή του πειρασμού.
Πρακτικά: Ξεκίνα να διαβάζεις, να λύνεις προβλήματα, να εξασκείς τη συγκέντρωση. Γυμνάζοντας γενικά τον εγκέφαλό μας, χτίζουμε τον νευρικό «μυ» του αυτοελέγχου. Ακριβώς όπως χτίζουμε μπράτσα στο γυμναστήριο.
Το ξέρω ότι είναι πολύ εύκολο να βυθιστούμε στο doomscrolling αλλά ακόμη και 20 λεπτά συνειδητής μελέτης το πρωί μπορούν να κάνουν θαύματα ως προς την απόδοση της εργαζόμενης μνήμης σου.
Αλλά χρειάζεται συνειδητή προσπάθεια κάθε φορά. Πρέπει θεληματικά να ενεργοποιούμε τον αυτοέλεγχό μας.
Το συμπέρασμα
Η ανθρώπινη σεξουαλικότητα δεν είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Δεν είναι απλά μια λειτουργία ενστίκτου, αλλά συνδυάζει όλα σχεδόν τα νευρικά συστήματα, από τα αυτόματα αντανακλαστικά μέχρι την αφηρημένη σκέψη.
Η σεξουαλική έλξη ενεργοποιεί τα αρχαία κυκλώματα ανταμοιβής που μοιραζόμαστε με τα άλλα θηλαστικά, όμως ο ανθρώπινος εγκέφαλος διαθέτει ταυτόχρονα συστήματα ελέγχου που μας δίνουν τη δυνατότητα να σκεφτόμαστε, να επιλέγουμε και να παρακάμπτουμε τις αυτόματες αντιδράσεις.
Είναι αυτή η ξεχωριστή αρχιτεκτονική του εγκεφάλου μας που μας επιτρέπει να σηκωνόμαστε πάνω από τις παρορμήσεις της επιθυμίας και να επιλέγουμε συνειδητά την αγνότητα, που μας ανοίγει την πόρτα σε έναν ολόκληρο νέο κόσμο.
Cover: Adobe Stock/Александр Марченко
