Είναι γνωστό πως οι αμφιφυλόφιλοι και οι ομοφυλόφιλοι αντιμετωπίζουμε αυξημένο κίνδυνο προβλημάτων ψυχικής υγείας, όπως το άγχος, η κατάθλιψη και η χρήση ουσιών. Ακόμη χειρότερα, οι ομοφυλόφιλοι εμφανίζουμε συχνότερα αυτοκτονικές ιδέες και αυτοκτονική συμπεριφορά. Πώς εξηγούνται όμως αυτά τα φαινόμενα; Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες που προσπαθούν να ερμηνεύσουν τις επιβαρύνσεις αυτές και παρακάτω θα κάνουμε μια σύντομη ανασκόπηση.
Το μοντέλο του μειονοτικού στρες
Κυρίαρχη στην επιστημονική κοινότητα είναι η πίστη στο μοντέλο του μειονοτικού στρες, που προτάθηκε από τον Meyer1Prejudice, Social Stress, and Mental Health in Lesbian, Gay, and Bisexual Populations: Conceptual Issues and Research Evidence – PMC (nih.gov). Η θεωρία αυτή ερμηνεύει τις διαφορές στα επίπεδα ψυχικής υγείας ως αποτέλεσμα στρεσογόνων παραγόντων που υφίστανται αποκλειστικά οι σεξουαλικές μειονότητες (αμφιφυλόφιλοι, ομοφυλόφιλοι) σε αντιδιαστολή με τους ετεροφυλόφιλους.
Ο Meyer διέκρινε τους στρεσογόνους παράγοντες σε μακράν (ή αντικειμενικούς), όπως είναι η βία και οι διακρίσεις σε βάρος των ομοφυλόφιλων, και σε εγγύς (ή υποκειμενικούς), όπως είναι η απόκρυψη του σεξουαλικού προσανατολισμού, η εσωτερικευμένη ομοφοβία και η προσδοκία της απόρριψης. Οι μακράν παράγοντες προέρχονται από το περιβάλλον, ενώ οι εγγύς αφορούν διεργασίες που συντελούνται μέσα στο ομο/αμφιφυλόφιλο πρόσωπο.
Η θεωρία του Meyer χρησιμοποιήθηκε εκτενώς από τους ερευνητές και έχουν βρεθεί ισχυρές ενδείξεις που την δικαιώνουν. Όλες οι παραπάνω στρεσογόνες καταστάσεις και διαδικασίες φαίνεται ότι σχετίζονται σημαντικά με αυξημένη ψυχοπαθολογία.
Έρευνες έχουν αναδείξει τη σχέση μεταξύ της ομοφοβικής σωματικής βίας και της ψυχικής δυσφορίας και αυτοκτονικότητας στους ομοφυλόφιλους νέους2Minority Stress in Lesbian, Gay, and Bisexual Young Adults in Australia: Associations with Psychological Distress, Suicidality, and Substance Use | SpringerLink, τη σχέση μεταξύ των ομοφοβικών διακρίσεων και των σεξουαλικών καταναγκασμών3A minority stress–emotion regulation model of sexual compulsivity among highly sexually active gay and bisexual men – PubMed (nih.gov), τη σχέση μεταξύ της απόκρυψης του σεξουαλικού προσανατολισμού και της κατάθλιψης4Minority stress, positive identity development, and depressive symptoms: Implications for resilience among sexual minority male youth. – PsycNET (apa.org), τη σχέση της εσωτερικευμένης ομοφοβίας με το κοινωνικό άγχος και τη χρήση ναρκωτικών5Full article: A National Survey on Depression, Internalized Homophobia, College Religiosity, and Climate of Acceptance on College Campuses for Sexual Minority Adults (tandfonline.com), καθώς και τη σχέση της προσδοκίας απόρριψης με την κατάθλιψη, το άγχος και τη μοναξιά6Associations between rejection sensitivity and mental health outcomes: A meta-analytic review – PubMed (nih.gov).
Με δύο λόγια: Η βία, οι διακρίσεις, η εσωτερικευμένη ομοφοβία, η προσδοκία της απόρριψης και η απόκρυψη του σεξουαλικού προσανατολισμού προκαλούν αυξημένη ψυχοπαθολογία στους ομοφυλόφιλους.
Όπως βλέπουμε, σύμφωνα με το μοντέλο του μειονοτικού στρες, για τα αυξημένα ψυχολογικά προβλήματα της ομοφυλοφιλικής κοινότητας φταίνε τα στρεσογόνα γεγονότα που σχετίζονται με τον σεξουαλικό μας προσανατολισμό και οι στρεσογόνες εσωτερικές διαδικασίες που σχετίζονται με τη σεξουαλική μας ταυτότητα. Για τον λόγο αυτό, το μοντέλο του Meyer έχει χρησιμοποιηθεί εκτεταμένα για να ενθαρρύνει αλλαγές πολιτικής στην ευρύτερη κοινωνία, με στόχο την καταπολέμηση της ομοφοβίας, της βίας και των διακρίσεων.
Πράγματι, τις τελευταίες τρεις δεκαετίες έχουμε δει τέτοιες αλλαγές πολιτικής να συμβαίνουν στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Πόσο όμως αυτές οι αλλαγές έχουν οδηγήσει στη βελτίωση της ψυχικής μας υγείας; Η έκρηξη στη χρηματοδότηση της έρευνας στον τομέα αυτό έχει προσφέρει πολύ σημαντικά ευρήματα. Όμως, τα ευρήματα αυτά γεννούν κάποιες αμφιβολίες.
Ένα οιονεί πείραμα
Στην Ολλανδία, τη χώρα πρωτοπόρο των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων, δεν παρουσιάστηκε αξιοσημείωτη βελτίωση στην ψυχική υγεία των σεξουαλικών μειονοτήτων κατά την περίοδο 1996-2007, όπως φάνηκε σε δύο διαδοχικές έρευνες7Same-sex sexuality and psychiatric disorders in the second Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study (NEMESIS-2) – PMC (nih.gov). Στις Ηνωμένες Πολιτείες, έρευνα βρήκε ότι κατά την περίοδο 1999-2017, ο ομόφυλος γάμος νομιμοποιήθηκε σταδιακά σε όλες τις πολιτείες, όμως δεν παρατηρήθηκε βελτίωση στην ψυχική υγεία των νέων, όπως αυτή εκδηλωνόταν μέσω της αυτοκτονικής συμπεριφοράς8Marriage Equality Laws and Youth Suicidal Behaviors | NBER.
Επίσης, στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2017, μια έρευνα υπό τον ίδιο τον Meyer9Minority stress, distress, and suicide attempts in three cohorts of sexual minority adults: A U.S. probability sample (plos.org) εξέτασε τρεις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες ομοφυλόφιλων/αμφιφυλόφιλων, γεννημένων την περίοδο 1957-1963, 1974-1981 και 1990-1997. Οι ερευνητές ονόμασαν τις τρεις ομάδες με τους όρους Υπερηφάνεια, Ορατότητα και Ισότητα αντίστοιχα, θέλοντας να αποτυπώσουν τα κύρια γεγονότα που σημάδεψαν την ομοφυλοφιλική κοινότητα κατά τα νεανικά χρόνια της καθεμιάς. Δυστυχώς, αντίθετα με τις υποθέσεις των ερευνητών, δεν βρέθηκαν αποδείξεις ότι οι κοινωνικές και νομικές βελτιώσεις των τελευταίων 50 χρόνων άλλαξαν την εμπειρία των σεξουαλικών μειονοτήτων όσον αφορά την ψυχική τους υγεία.
Το πιο ανησυχητικό εύρημα της έρευνας ήταν πως η νεότερη γενιά αισθανόταν μεγαλύτερη ψυχική δυσφορία από τις μεγαλύτερες. Μάλιστα, στη σύντομη ζωή της είχε κάνει περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας από ό,τι είχαν κάνει οι μεγαλύτερες γενιές οι οποίες μεγάλωσαν μέσα σε ένα πολύ πιο περιοριστικό κοινωνικό περιβάλλον.
Παρά τις θεαματικές αλλαγές στην κοινωνική αποδοχή της ομοφυλοφιλίας, η βελτίωση της ψυχικής μας υγείας φαίνεται να μην ακολουθεί τις προβλέψεις. Ειδικά, αν στόχος αυτών των παρεμβάσεων ήταν να μειωθούν οι αυτοκτονίες στους νέους ομοφυλόφιλους, τότε έχουν σίγουρα αποτύχει.
Από την ανασκόπηση αυτή, που αποτελεί ένα οιονεί πείραμα, παρατηρούμε ότι η μείωση του κοινωνικού στίγματος δεν οδηγεί πάντοτε σε μείωση των ψυχικών επιβαρύνσεων. Αυτό σημαίνει πως το μοντέλο του μειονοτικού στρες, παρά τις ισχυρές ενδείξεις που το συνοδεύουν, δεν μπορεί να εξηγήσει όλες τις διαφορές στα επίπεδα ψυχικής υγείας των ομοφυλόφιλων αλλά μόνο κάποιες διαφορές. Η θεωρία του Meyer είναι μια καλή θεωρία και φωτίζει ορισμένες πτυχές. Όμως, όπως έχει πει ο ίδιος ο Meyer, “η θεωρία του μειονοτικού στρες ποτέ δεν προτάθηκε ως η θεωρία των πάντων”10Do Genes Explain Sexual Minority Mental Health Disparities? | SpringerLink.
Αλλά ας μελετήσουμε και κάποιες άλλες ερμηνείες, που επεκτείνουν ή συμπληρώνουν το μοντέλο αυτό.
Το πλαίσιο της ψυχολογικής διαμεσολάβησης
Η πιο διαδεδομένη εναλλακτική θεωρία είναι το πλαίσιο της ψυχολογικής διαμεσολάβησης του Hatzenbuehler11How Does Sexual Minority Stigma “Get Under the Skin”? A Psychological Mediation Framework – PMC (nih.gov), μια σύλληψη που προσπαθεί να εντοπίσει τις γνωστικές, διαπροσωπικές και συναισθηματικές διαδικασίες που συνδέουν τα στρεσογόνα γεγονότα που υφίστανται οι ομοφυλόφιλοι με την εμφάνιση των ψυχολογικών προβλημάτων. Ξεκινώντας από την παραδοχή του Meyer ότι το ομοφυλοφιλικό στίγμα οδηγεί σε ψυχοπαθολογία, ο Hatzenbuehler διαπιστώνει ότι πέρα από τις μειονοτικές στρεσογόνες διαδικασίες (δηλαδή τις υποκειμενικές διαδικασίες του Meyer), οι ομοφυλόφιλοι καταφεύγουν συχνότερα από τον γενικό πληθυσμό σε μια σειρά από άλλες ψυχολογικές διαδικασίες και αυτό οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο ψυχικών προβλημάτων.
O Hatzenbuehler διαπιστώνει ότι η αλλαγή του κοινωνικού κλίματος θέλει χρόνο και μερικές φορές μπορεί να μην είναι αποτελεσματική. Έτσι, σε αντίθεση με το μοντέλο του Meyer, το πλαίσιο αυτό δεν εστιάζει στις αλλαγές πολιτικής αλλά δίνει έμφαση στις κλινικές παρεμβάσεις για την τροποποίηση των εσωτερικών ψυχολογικών διαδικασιών και την εξ αυτής βελτίωση της ψυχικής μας υγείας.
Αναφέρονται διάφορες διαδικασίες, συναισθηματικές (όπως η έλλειψη ελέγχου των συναισθημάτων, ο ιδεομηρυκασμός και η υπερεπαγρύπνηση), γνωστικές (όπως η απελπισία και η απαισιοδοξία) και κοινωνικές (όπως η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης).
Με δύο λόγια: Η έλλειψη ελέγχου των συναισθημάτων, ο ιδεομηρυκασμός, η υπερεπαγρύπνση, η απελπισία, η απαισιοδοξία και η κοινωνική απομόνωση μεσολαβούν για την γένεση ψυχολογικών προβλημάτων στους ομοφυλόφιλους.
Έρευνες12Minority Stress and Mental and Sexual Health: Examining the Psychological Mediation Framework Among Gay and Bisexual Men (ovid.com)Rumination longitudinally mediates the association of minority stress and depression in sexual and gender minority individuals. – PsycNET (apa.org)Full article: Internalized stigma and student well-being: The role of adaptive and maladaptive coping (tandfonline.com) έχουν επιβεβαιώσει βασικές αρχές της θεωρίας αυτής και αυτό αποτέλεσε αφορμή για την ανάπτυξη νέων εργαλείων κλινικής παρέμβασης για αμφιφυλόφιλους και ομοφυλόφιλους. Σπάζοντας την αλυσίδα της ψυχολογικής διαμεσολάβησης, μειώνουμε ή και ανακόπτουμε τον αντίκτυπο των στρεσογόνων γεγονότων στην ψυχική μας υγεία.
Το μοντέλο της ευαισθησίας στην απόρριψη
Μια νεότερη θεωρία για την ψυχική υγεία των σεξουαλικών μειονοτήτων, που σχολιάστηκε εκτενώς, είναι το μοντέλο της ευαισθησίας στην απόρριψη του Feinstein13The Rejection Sensitivity Model as a
Framework for Understanding Sexual Minority Mental Health | SpringerLink. Χρησιμοποιώντας ένα μοντέλο που είχε ήδη εφαρμοστεί στις εμπειρίες άλλων ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως οι Αφροαμερικανοί και οι γυναίκες, ο Feinstein πρότεινε ότι η ευαισθησία στην απόρριψη λειτουργεί ως μηχανισμός που προδιαθέτει το πρόσωπο να προσδοκά με άγχος την απόρριψη, να την διακρίνει με ευκολία και να αντιδρά έντονα σε αυτήν. Όπως σημειώνει, “η ευαισθησία στην απόρριψη μπορεί να δημιουργήσει μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία κατά την οποία τα άτομα συμπεριφέρονται με βάση τον φόβο και έτσι εκμαιεύουν την απόρριψη από τους άλλους”.
O Feinstein αναγνωρίζει ότι η αρχική αιτία για την ανάπτυξη της ευαισθησίας στην απόρριψη είναι οι πρώιμες εμπειρίες απόρριψης στην παιδική μας ηλικία, όπως η παιδική σεξουαλική κακοποίηση, η σωματική κακοποίηση από τους γονείς και το bullying από τους συνομηλίκους. Οι άνθρωποι με τέτοια ευαισθησία τείνουν να εντοπίζουν απόρριψη ακόμη και σε απειροελάχιστους ή αμφίσημους υπαινιγμούς και προσπαθούν στην κοινωνική τους ζωή να εντοπίσουν σημάδια απόρριψης. Το πώς προσλαμβάνουμε λοιπόν το κοινωνικό μας περιβάλλον αναδεικνύεται σε παράγοντα πρωταρχικής σημασίας, ειδικά στις μέρες μας, που η σύγχρονη προκατάληψη εκφράζεται με πιο ανεπαίσθητους τρόπους από ό,τι στο παρελθόν. Έχει παρατηρηθεί ότι συχνά η ευαισθησία στην απόρριψη προϋπάρχει και η αναφορά περιστατικών δυσμενούς διάκρισης έπεται14Minority stress among LGB people: Investigating relations among distal and proximal stressors | SpringerLink.
Η ευαισθησία στην απόρριψη είναι μια έννοια συναφής με την προσδοκία της απόρριψης του Meyer, αλλά συνδυασμένη με αισθήματα άγχους ή θυμού. Επίσης είναι συναφής με την υπερεπαγρύπνηση του Hatzenbuehler και οδηγεί σε προκατάληψη αρνητικής ερμηνείας των γεγονότων. Η δυσπροσαρμοστική ευαισθησία στην απόρριψη έχει βρεθεί ότι συνδέεται με ψυχικά προβλήματα όπως το κοινωνικό άγχος, η κατάθλιψη15IJERPH | Free Full-Text | Impact of Status-Based Rejection Sensitivity on Depression and Anxiety Symptoms in Gay Men | HTML (mdpi.com), το γενικευμένο άγχος και το μετατραυματικό στρες16The Mediating Roles of Rejection Sensitivity and Proximal Stress in the Association Between Discrimination and Internalizing Symptoms Among Sexual Minority Women | SpringerLink, ενώ στους άντρες μπορεί να οδηγήσει και σε χρήση ουσιών και σεξουαλικούς καταναγκασμούς17Gay-Related Rejection Sensitivity as a Risk Factor for Condomless Sex | SpringerLink.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ευαισθησία αυτή σχετίζεται ισχυρότερα με την ψυχοπαθολογία απ’ ό,τι αυτά καθ’ αυτά τα περιστατικά διάκρισης18The Mediating Roles of Rejection Sensitivity and Proximal Stress in the Association Between Discrimination and Internalizing Symptoms Among Sexual Minority Women | SpringerLink.
Με δύο λόγια: Η ευαισθησία στην απόρριψη του σεξουαλικού μας προσανατολισμού μάς κάνει να βλέπουμε ομοφοβία και σε μέρη που δεν υπάρχει, με αποτέλεσμα να γεμίζουμε άγχος και κατάθλιψη.
Η υπόθεση της κοινής γενετικής αιτίας
Μια εναλλακτική υπόθεση για την αυξημένη ψυχοπαθολογία μας προτάθηκε από τον Bailey19*The Minority Stress Model Deserves Reconsideration, Not Just Extension (springer.com), ως συμπλήρωμα του μοντέλου μειονοτικού στρες. Η υπόθεση αυτή πρεσβεύει ότι ο αυξημένος επιπολασμός των αρνητικών συναισθημάτων στους ομοφυλόφιλους έχει γενετική βάση. Ενώ ο Bailey αναγνωρίζει τον ομοφυλοφιλικό προσανατολισμό ως ένα αβλαβές χαρακτηριστικό, εστιάζει στην ισχυρή γενετική συσχέτιση που υπάρχει μεταξύ των γονιδίων που επηρεάζουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό και εκείνων που επηρεάζουν την κατάθλιψη. Η συσχέτιση αυτή είναι σημαντική τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άντρες20Large-scale GWAS reveals insights into the genetic architecture of same-sex sexual behavior (science.org) 21Genetic Confounds in the Study of Sexual Orientation: Comment on Roberts, Glymour, and Koenen (2014) | SpringerLink.
Αυτό το γενετικό υπόβαθρο αλληλεπιδρά με το κοινωνικό περιβάλλον και οδηγεί σε αυξημένο νευρωτισμό, ειδικά στους ομοφυλόφιλους άντρες22Sexual orientation and personality – PubMed (nih.gov)Personality and Sexual Orientation: New Data and Meta-analysis: The Journal of Sex Research: Vol 57, No 8 (tandfonline.com). Συνέπεια αυτής της αρνητικής ιδιοσυγκρασίας είναι το πρόσωπο να προσελκύει αυξημένα περιστατικά απόρριψης ή/και να βλέπει απόρριψη εκεί που αυτή δεν υπάρχει ή δεν είναι προφανής, όπως περίπου στη θεωρία του Feinstein.
H υπόθεση του Bailey μπορεί να έχει πρακτικές προεκτάσεις για την ψυχική μας υγεία και πρόσφατα επιβεβαιώθηκε και ερευνητικά23Neuroticism and Sexual Orientation-Based Victimization as Mediators of Sexual Orientation Disparities in Mental Health | SpringerLink.
Με δύο λόγια: Τα ψυχολογικά προβλήματα μπορεί να δημιουργούνται υπό την επιρροή των ίδιων γονιδίων που επηρεάζουν και τον σεξουαλικό μας προσανατολισμό.
Τελικά τι φταίει;
Εξετάσαμε τέσσερις βασικές θεωρίες στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε αυτό που γνωρίζουμε εμπειρικά: οι ομοφυλόφιλοι και οι αμφιφυλόφιλοι κινδυνεύουμε περισσότερο από ψυχολογικά προβλήματα. Και οι τέσσερις θεωρίες σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό αναγνωρίζουν ως κρίσιμο παράγοντα τα ομοφοβικά περιστατικά. Όμως, όπως είδαμε, η ομοφοβία της κοινωνίας δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας που βλάπτει την ψυχική μας υγεία. Η νεότερη γενιά ομοφυλόφιλων έχει υποστεί σημαντικά λιγότερη βία από ό,τι οι μεγαλύτεροι ομοφυλόφιλοι, κι όμως στη σύντομη ζωή της έχει κάνει περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίες απ’ ό,τι έκαναν άνθρωποι δύο και τρεις φορές μεγαλύτεροι24Minority stress, distress, and suicide attempts in three cohorts of sexual minority adults: A U.S. probability sample (plos.org)!
Ίσως το ανησυχητικό αυτό εύρημα φανερώνει ότι η νέα γενιά πάσχει από αυξημένη ευαισθησία στην απόρριψη και αυτό την οδηγεί να αναφέρει περισσότερα περιστατικά διάκρισης και να αισθάνεται πολύ μεγαλύτερη ψυχική δυσφορία από τους μεσήλικες. Ίσως πάλι η τάση των τελευταίων χρόνων να ασχολούμαστε με την μικροεπιθετικότητα κατά των ομοφυλόφιλων να είναι από μόνη της επαρκής λόγος έκρηξης μιας υπερεπαγρύπνησης που με τη σειρά της οδηγεί σε ψυχολογική επιβάρυνση.
Μια σύνθεση των παραπάνω θεωριών είναι απαραίτητη. Αποδεδειγμένα, η αυξημένη συχνότητα ψυχικών προβλημάτων ανάμεσα στις σεξουαλικές μειονότητες επηρεάζεται από παράγοντες, όπως:
- η ομοφοβική βία,
- το bullying,
- η εσωτερικευμένη ομοαρνητικότητα,
- η προσπάθεια απόκρυψης του σεξουαλικού προσανατολισμού,
- η ευαισθησία στην απόρριψη,
- η έλλειψη ελέγχου των συναισθημάτων,
- ο ιδεομηρυκασμός,
- ο νευρωτισμός,
- η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης και
- τα γονίδια.
Σ’ αυτά πρέπει να προσθέσουμε κι άλλες γνωστές αιτίες όπως η σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική και εφηβική ηλικία και η απόρριψη από τους γονείς. Τέλος, προσοχή πρέπει να δοθεί και στο ενδομειονοτικό στρες, καθώς ορισμένες φορές η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα μπορεί να αποτελέσει από μόνη της ένα τοξικό περιβάλλον για τους ομοφυλόφιλους.
Η μείωση του κοινωνικού στίγματος είναι σημαντικός στόχος αλλά δεν αποτελεί άλλοθι για την παραμέληση της προσωπικής μας ανάπτυξης. Ζώντας σε μια από τις πιο ελεύθερες χώρες του κόσμου για τους ομοφυλόφιλους, καλό θα ήταν να σταματήσουμε πλέον το μοιρολόι και να κάνουμε κτήμα μας την ευγνωμοσύνη. Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν χώρες όπου οι ομοσεξουαλικές πράξεις τιμωρούνται με φυλάκιση, με μαστίγωση ή και με θάνατο.
Ο κόσμος έχει αλλάξει αλλά εμείς συνεχίζουμε να γκρινιάζουμε αυτοαναφορικά. Και κάπως έτσι, το 80% των παγκόσμιων κεφαλαίων για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ ξοδεύεται στο 20% των πιο φιλελεύθερων χωρών, ενώ στο 25% των χωρών που διώκουν ποινικά την ομόφυλη σεξουαλικότητα διατίθεται μόνο το 7% αυτών των κεφαλαίων252017-2018 Global Resources Report – Funders for LGBT Issues (lgbtfunders.org). Αυτό πρέπει να σταματήσει.
Κλείνοντας, θέλουμε να προσθέσουμε πως για εκείνους τους ομοφυλόφιλους που επιλέγουν να ζήσουν αντίθετα με τις εντολές του Θεού, η αμαρτία αποτελεί επιπλέον έναν μείζονα λόγο πρόκλησης αρνητικών συναισθημάτων, που οδηγούν σε ψυχοπαθολογικές καταστάσεις. Ο λόγος του Θεού προειδοποιεί: “Θλίψις και στενοχωρία επί πάσαν ψυχήν ανθρώπου του κατεργαζομένου το κακόν”. Και αυτό φυσικά επαληθεύεται καθημερινά στη ζωή μας 26ΠΡΟΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ 2:9 θλῖψις καὶ στενοχωρία ἐπὶ πᾶσαν ψυχὴν ἀνθρώπου τοῦ κατεργαζομένου τὸ κακόν, Ἰουδαίου τε πρῶτον καὶ Ἕλληνος.
Διαβάστε περισσότερα σχετικά με το ενδομειονοτικό στρες στο νέο μας άρθρο: Όταν η ΛΟΑΤΚΙ Κοινότητα μας πληγώνει
Παραπομπές
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12Minority Stress and Mental and Sexual Health: Examining the Psychological Mediation Framework Among Gay and Bisexual Men (ovid.com)Rumination longitudinally mediates the association of minority stress and depression in sexual and gender minority individuals. – PsycNET (apa.org)Full article: Internalized stigma and student well-being: The role of adaptive and maladaptive coping (tandfonline.com)
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
Μία Απάντηση
Σηκώνω τα χέρια ψηλά!
Όλοι γνωρίζαμε πάνω κάτω, τους λόγους που έχουμε/είχαμε ανισορροπίες ψυχολογικές, σίγουρα όμως ήταν πιο μαναβικά τεκμηριωμένες στα κεφάλια μας.
Μια ολοκληρωμένη και εμπεριστατωμένη έρευνα ήταν αυτό που χρειαζόμασταν για να συνειδητοποιήσουμε την πραγματικότητα του αντικειμενικά σύνθετου προβλήματος του εσωτερικού κόσμου μας.
Ειδικά το μοντέλο της ευαισθησίας στην απόρριψη, χτύπησε φλέβα.
Ο στοχασμός του Feinstein είναι εξαιρετικός.
Ευχαριστούμε!