Αυτό το άρθρο είναι το πρώτο μέρος της σειράς Γονίδια ή Ανατροφή;
Γονίδια ή ανατροφή; Αυτό το ερώτημα απασχολεί τους επιστήμονες εδώ και σχεδόν έναν αιώνα και έχει αποτελέσει αντικείμενο ιδεολογικής διαφωνίας σε πολλές ηπείρους. Πριν από είκοσι χρόνια, οι περισσότεροι άνθρωποι πίστευαν ότι η ομοφυλοφιλία είναι αποτέλεσμα μάθησης, αν όχι επιλογής. Σήμερα, σε πολλές περιοχές θεωρείται δεδομένο ότι ομοφυλόφιλος γεννιέσαι.
Τι ισχύει όμως πραγματικά; Θα προσπαθήσουμε να βρούμε την απάντηση, κάνοντας μια ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και παρουσιάζοντας την τελευταία λέξη της επιστήμης γύρω από την προέλευση της ομοφυλοφιλίας με τρόπο εύληπτο, σύντομο και περιεκτικό.
Σε αυτό το άρθρο
1 Τι λέει η γενετική για την ομοφυλοφιλία;
Οι επιστήμονες μέσω της γενετικής αναζητούν την κληρονομικότητα των ανθρώπινων χαρακτηριστικών, από το ύψος και το χρώμα των ματιών μέχρι τα πιο σύνθετα φαινόμενα της συμπεριφοράς.
1.1 Οι μελέτες σε διδύμους
Ένα δοκιμασμένο εργαλείο που μελετά πόσο κληρονομικό είναι κάποιο χαρακτηριστικό είναι οι μελέτες σε διδύμους. Όταν δύο ομοζυγωτικοί δίδυμοι έχουν και οι δύο το ίδιο χαρακτηριστικό συχνότερα από ό,τι το έχουν δύο ετεροζυγωτικοί δίδυμοι, τότε συμπεραίνεται ότι αυτό το χαρακτηριστικό έχει γενετική επίδραση. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ομοζυγωτικοί δίδυμοι έχουν πανομοιότυπο γονιδίωμα ενώ οι ετεροζυγωτικοί μοιράζονται μεταξύ τους μόνο περίπου τα μισά γονίδιά 1Mayer, L. S., & McHugh, P. R. (2016). Sexuality and gender: Findings from the biological, psychological, and social sciences. The New Atlantis, 10-143.
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έγιναν σημαντικές έρευνες για την ομοφυλοφιλία αξιοποιώντας τα μεγάλα μητρώα δίδυμων αδελφών που υπάρχουν σε κάποιες χώρες. Το 2010, ο Niklas Längström και οι συνεργάτες του μελέτησαν τον σεξουαλικό προσανατολισμό αναλύοντας δεδομένα από όλα τα δίδυμα αδέρφια της Σουηδίας (2.320 ομοζυγωτικά και 1.506 ετεροζυγωτικά ζεύγη), για να εντοπίσουν γενετικές και περιβαλλοντικές επιρροές. Η συμφωνία του ομοφυλοφιλικού προσανατολισμού για τους άντρες διδύμους ήταν 18% στους ομοζυγωτικούς και 11% στους ετεροζυγωτικούς, ενώ για τις γυναίκες ήταν 22% και 17% αντίστοιχα.
Τα ποσοστά αυτά μετά από κάποιες στατιστικές αναγωγές φανερώνουν μια κληρονομική προδιάθεση προς την ομοφυλοφιλία της τάξης του 39% στους άντρες. Το υπόλοιπο 61% σχετιζόταν με περιβαλλοντικούς παράγοντες και συγκεκριμένα με ερεθίσματα που δεν ήταν κοινά για τους δύο αδελφούς αλλά ατομικά για τον καθένα.
Στις γυναίκες, το ποσοστό κληρονομικότητας ήταν μικρότερο: 19%, ενώ οι ατομικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες αντιπροσώπευαν το 64% της διακύμανσης. Ταυτόχρονα, μόνο στις γυναίκες υπήρχε και ένα ποσοστό 17% που μπορούσε να αποδοθεί σε κοινά βιώματα των δίδυμων αδελφών.
Οι τιμές αυτές δείχνουν ότι, ενώ η γενετική συνιστώσα της ομοφυλοφιλικής συμπεριφοράς δεν είναι καθόλου αμελητέα, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός επηρεάζεται τόσο από κληρονομικές όσο και από περιβαλλοντικές επιδράσεις, σημειώνοντας ότι:
«τα παρόντα αποτελέσματα υποστηρίζουν την άποψη ότι το ατομικό περιβάλλον επηρεάζει πράγματι τη σεξουαλική προτίμηση».
Επίσης, υπογράμμισαν ότι η κληρονομικότητα της ομοφυλοφιλίας είναι μικρότερη στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άντρες 2Långström, N., Rahman, Q., Carlström, E., & Lichtenstein, P. (2010). Genetic and environmental effects on same-sex sexual behavior: A population study of twins in Sweden. Archivesofsexualbehavior, 39, 75-80.
Οι τιμές αυτές είναι βέβαια σχετικές, όμως παραμένουν χρήσιμες επειδή μας παρέχουν ένα μέτρο σύγκρισης μεταξύ διαφόρων χαρακτηριστικών. Έτσι, η γενετική προδιάθεση 39% για την ανάπτυξη της αντρικής ομοφυλοφιλίας είναι συγκρίσιμη με την προδιάθεση για θρησκευτική δραστηριότητα (39%) 3Kandler, C. (2021). A meta-analytic review of nature and nurture in religiousness across the lifespan. Current Opinion in Psychology, 40, 106-113 ή για την εμφάνιση κατάθλιψης (39%) 4Kendler, K. S., & Prescott, C. A. (1999). A population-based twin study of lifetime major depression in men and women. Archives of general psychiatry, 56(1), 39-44, αλλά είναι μικρότερη από τη γενετική προδιάθεση για την εγκληματικότητα (49%) 5Frisell, T., Pawitan, Y., Långström, N., & Lichtenstein, P. (2012). Heritability, assortative mating and gender differences in violent crime: results from a total population sample using twin, adoption, and sibling models. Behavior genetics, 42, 3-18 ή την παχυσαρκία (70%) 6Stunkard, A. J., Harris, J. R., Pedersen, N. L., & McClearn, G. E. (1990). The body-mass index of twins who have been reared apart. New England journal of medicine, 322(21), 1483-1487.
Τελικά μπορούμε να πούμε ότι η μεγαλύτερη και πιο αντιπροσωπευτική έρευνα που έχει γίνει για την ομοφυλοφιλία σε διδύμους δεν επιβεβαιώνει την υπόθεση «born this way».
1.2 Το γκέι γονίδιο
Θα έχετε ακούσει βέβαια για το “γκέι γονίδιο”, έναν γενετικό τόπο που το 1993 βρέθηκε να σχετίζεται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό των ανδρών. Το γονίδιο έχει επιβεβαιωθεί 7Sanders, A. R., Martin, E. R., Beecham, G. W., Guo, S., Dawood, K., Rieger, G., … & Bailey, J. M. (2015). Genome-wide scan demonstrates significant linkage for male sexual orientation. Psychological medicine, 45(7), 1379-1388 και διαψευστεί 8Sanders, A. R., Beecham, G. W., Guo, S., Dawood, K., Rieger, G., Badner, J. A., … & Martin, E. R. (2017). Genome-wide association study of male sexual orientation. Scientific reports, 7(1), 16950 από αντίστοιχες έρευνες, πάντως προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον, στρέφοντας την προσοχή των γενετιστών στην ανίχνευση συγκεκριμένων τόπων που σχετίζονται με την ομοφυλοφιλία.
Μετά από πολλές αποτυχίες, το 2019 δημοσιεύτηκε η μεγαλύτερη μελέτη συσχέτισης σε επίπεδο γονιδιώματος που έγινε ποτέ για την ομοφυλοφιλία (477.000 άτομα) και βρέθηκαν πέντε γενετικοί τόποι που σχετίζονται με την ομοσεξουαλική συμπεριφορά. Αρχικά, οι ερευνητές με επικεφαλής τον Andrea Ganna υπολόγισαν την κληρονομικότητα της ομοσεξουαλικής συμπεριφοράς στο 32,4%, ποσοστό πολύ κοντά σε αυτό που προκύπτει από τις έρευνες σε διδύμους. Αναλύοντας το γονιδίωμα, βρήκαν 2 τοποθεσίες που σχετίζονται με την ομοφυλοφιλία και για τα δύο φύλα, 2 τοποθεσίες που σχετίζονται μόνο με την ανδρική ομοφυλοφιλία και μία τοποθεσία που σχετίζεται μόνο με τη γυναικεία ομοφυλοφιλία. Η έρευνα δεν εντόπισε καθόλου το “γκέι γονίδιο” του 1993.
Όλοι αυτοί οι γενετικοί τόποι είχαν πολύ μικρές επιδράσεις, περί το 1%. Ενώ δηλαδή η κληρονομικότητα υπολογίστηκε στο 32%, οι πέντε συγκεκριμένοι τόποι που εντοπίστηκαν είχαν αθροιστικά πολύ περιορισμένη επίδραση. Αυτό το πρόβλημα εμφανίζεται πολύ συχνά στις μελέτες γονιδιώματος και ονομάζεται «το πρόβλημα της χαμένης κληρονομικότητας». Ουσιαστικά, σημαίνει ότι η ομοφυλοφιλία είναι ένα έντονα πολυγονιδιακό χαρακτηριστικό, δηλαδή επηρεάζεται από μεγάλο αριθμό γονιδίων. Τα πολυγονιδιακά χαρακτηριστικά δεν ακολουθούν τα μοτίβα κληρονομικότητας του Mendel και επηρεάζονται έντονα από το περιβάλλον, είναι δηλαδή πολυπαραγοντικά.
Επομένως δεν φαίνεται να υπάρχει ένα μόνο γονίδιο που επηρεάζει τον σεξουαλικό προσανατολισμό και είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί ο προσανατολισμός κάποιου μόνο με βάση τα γονίδια.
Ένα άλλο σημαντικό εύρημα ήταν ότι η αντρική και η γυναικεία ομοφυλοφιλία παρουσιάζουν μέτρια γενετική συσχέτιση μεταξύ τους (63%), ενώ τα περισσότερα άλλα ανθρώπινα χαρακτηριστικά έχουν πολύ μεγάλες ομοιότητες μεταξύ των δύο φύλων, σε ποσοστά που πλησιάζουν το 100%. Δηλαδή, σε ένα βαθμό η ομοφυλοφιλία των αντρών και των γυναικών έχει διαφορετικές γενετικές αφετηρίες.
Τέλος, οι ερευνητές μελέτησαν τη γενετική συσχέτιση μεταξύ ετεροφυλοφιλίας και ομοφυλοφιλίας και βρήκαν ότι δεν ξεπερνά το 13%! Δηλαδή, σε γενετικό επίπεδο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός δεν είναι ένα συνεχές μεταξύ ετεροφυλοφιλίας και ομοφυλοφιλίας, αλλά δύο διακριτοί σεξουαλικοί προσανατολισμοί που αλληλεπιδρούν και μπορούν να συνυπάρχουν: ο ετεροφυλοφιλικός και ο αμφι/ομοφυλοφιλικός 9Ganna, A., Verweij, K. J., Nivard, M. G., Maier, R., Wedow, R., Busch, A. S., … & Zietsch, B. P. (2019). Large-scale GWAS reveals insights into the genetic architecture of same-sex sexual behavior. Science, 365(6456), eaat7693.
Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι σε γενετικό επίπεδο η ομοφυλοφιλία δεν συνδέεται με την ατυπική ως προς το φύλο συμπεριφορά (θηλυπρέπεια στους άντρες, αρρενωπότητα στις γυναίκες) 10Bailey, J. M., Rieger, G., Krishnappa, R. S., Kolundzija, A. B., Dawood, K., & Sanders, A. R. (2020). Familiality of gender nonconformity among homosexual men. Archives of Sexual Behavior, 49, 2461-2468 11Sanders, A. R., Beecham, G. W., Guo, S., Dawood, K., Rieger, G., Krishnappa, R. S., … & Martin, E. R. (2021). Genome-Wide Linkage and Association Study of Childhood Gender Nonconformity in Males. Archives of sexual behavior, 50, 3377-3383 12Bailey, J. M., Vasey, P. L., Diamond, L. M., Breedlove, S. M., Vilain, E., & Epprecht, M. (2016). Sexual orientation, controversy, and science. Psychological science in the public interest, 17(2), 45-101.
2 Οι ορμόνες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
Τα έμβρυα μέσω μιας γονιδιακής διαδικασίας διαφοροποιούνται σε αρσενικά και σε θηλυκά και αναπτύσσουν εσωτερικά γεννητικά όργανα. Μόλις δημιουργηθούν τα όργανα αυτά, παράγουν συγκεκριμένες ορμόνες που καθορίζουν την ανάπτυξη των εξωτερικών γεννητικών οργάνων. Η τεστοστερόνη που εκκρίνεται από τους όρχεις συμβάλλει στην ανάπτυξη των ανδρικών οργάνων και επηρεάζει τη νευρολογική ανάπτυξη των ανδρών. Από την άλλη, η απουσία της τεστοστερόνης στις γυναίκες είναι αυτή που επιτρέπει την ανάπτυξη γυναικείων εξωτερικών γεννητικών οργάνων.
Η τεστοστερόνη φαίνεται να επηρεάζει το αρσενικό έμβρυο μεταξύ 8ης και 24ης εβδομάδας. Αντίθετα, τα οιστρογόνα παρέχονται καθ’ όλη τη διάρκεια της κύησης μέσω του πλακούντα της μητέρας 13Mayer, L. S., & McHugh, P. R. (2016). Sexuality and gender: Findings from the biological, psychological, and social sciences. The New Atlantis, 10-143.
Η θεωρία των προγεννητικών ανδρογόνων είναι σήμερα η κυρίαρχη θεωρία ανάπτυξης του σεξουαλικού προσανατολισμού. Σύμφωνα με αυτή, η υψηλή προγεννητική έκθεση σε ανδρογόνα κατά τη διάρκεια κρίσιμων περιόδων μπορεί να σχετίζεται με την ετεροφυλοφιλία στους άνδρες και την ομοφυλοφιλία στις γυναίκες, ενώ η χαμηλή έκθεση σε ανδρογόνα μπορεί να σχετίζεται με την ομοφυλοφιλία στους άνδρες και την ετεροφυλοφιλία στις γυναίκες 14Xu, Y., Norton, S., & Rahman, Q. (2019). Early life conditions and adolescent sexual orientation: A prospective birth cohort study. Developmental Psychology, 55(6), 1226.
Η θεωρία αυτή αποτέλεσε την ερμηνευτική υπόθεση με συγκεκριμένο μηχανισμό, που είχε τη μεγαλύτερη απήχηση στην επιστήμη 15Bailey, J. M., Vasey, P. L., Diamond, L. M., Breedlove, S. M., Vilain, E., & Epprecht, M. (2016). Sexual orientation, controversy, and science. Psychological science in the public interest, 17(2), 45-101 και οδήγησε σε ερευνητική άνθιση.
H προγεννητική έκθεση σε ανδρογόνα μετριέται μέσα από έμμεσες ενδείξεις, όπως είναι η αναλογία μήκους του δεύτερου και τέταρτου δακτύλου στο δεξί μας χέρι. Οι γυναίκες γενικά έχουν μεγαλύτερη αναλογία (έχουν δηλαδή μεγαλύτερο δείκτη), ενώ οι άντρες μικρότερη 16Swift-Gallant, A., & Breedlove, S. M. (2019). Neuroendocrine influences on human sexuality. Oxford research encyclopedia of neuroscience. Από τις μετρήσεις που έγιναν, φαίνεται να υπάρχει μια συσχέτιση μεταξύ της ομοφυλοφιλίας και μιας μικρότερης αναλογίας των δύο δαχτύλων στις γυναίκες 17VanderLaan, D. P., Skorska, M. N., Peragine, D. E., Coome, L. A., Moskowitz, D. A., Swift-Gallant, A., & Monks, D. A. (2022). Carving the biodevelopment of same-sex sexual orientation at its joints. Gender and Sexuality Development: Contemporary Theory and Research, 491-537. Αντίθετα τα ευρήματα στους άντρες δεν συμφωνούν.
Οι επιστήμονες γενικά δέχονται ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της γυναικείας ομοφυλοφιλίας και της αυξημένης έκθεσης σε τεστοστερόνη, όμως η αντίθετη σχέση μεταξύ χαμηλής προγεννητικής τεστοστερόνης και αντρικής ομοφυλοφιλίας δεν επιβεβαιώνεται 18Dragan, W. Ł., & Folkierska-Żukowska, M. (2022). The Biodevelopment of Sexual Orientation: Beyond the Known Horizon. Archives of Sexual Behavior, 1-7.
Μάλιστα, η σχέση αυτή φαίνεται να ισχύει ειδικότερα μόνο για τις γυναίκες που έχουν αρρενωπή εμφάνιση και όχι για τις θηλυπρεπείς ομοφυλόφιλες 19Balthazart, J., & Roselli, C. E. (2022). Hormonal, Genetic, Immunological: An Array of Mechanisms but How Do They Interact, If at All?. ArchivesofSexualBehavior, 1-9.
Η μεγάλη έρευνα γονιδιώματος που είδαμε παραπάνω δεν εντόπισε κάποια σχέση μεταξύ της αναλογίας μήκους των δακτύλων (ή του σωματικού ύψους) και της ομοφυλοφιλίας. Αυτό σημαίνει ότι οι ορμονικοί μηχανισμοί δεν συμπίπτουν με τις γενετικές επιδράσεις του σεξουαλικού προσανατολισμού. Όπου αυτοί υπάρχουν, πρέπει να λειτουργούν ανεξάρτητα 20VanderLaan, D. P., Skorska, M. N., Peragine, D. E., Coome, L. A., Moskowitz, D. A., Swift-Gallant, A., & Monks, D. A. (2022). Carving the biodevelopment of same-sex sexual orientation at its joints. GenderandSexualityDevelopment: ContemporaryTheoryandResearch, 491-537.
Πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι οι περισσότεροι/ες ομοφυλόφιλοι/ες και αμφιφυλόφιλοι/ες δεν εμφανίζουν καθόλου ενδείξεις προγεννητικής ορμονικής ανισορροπίας 21Hines, M. (2011). Prenatal endocrine influences on sexual orientation and on sexually differentiated childhood behavior. Frontiers in Neuroendocrinology, 32(2), 170-182.
Τέλος, όσον αφορά τις ορμόνες στην ενήλικη ζωή, οι ομοφυλόφιλοι και ετεροφυλόφιλοι άντρες δεν διαφέρουν καθόλου στα επίπεδα ορμονών. Αντίθετα, οι μελέτες τείνουν να βρίσκουν υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης στις ομοφυλόφιλες γυναίκες συγκριτικά με τις ετεροφυλόφιλες 22Bailey, J. M., Vasey, P. L., Diamond, L. M., Breedlove, S. M., Vilain, E., & Epprecht, M. (2016). Sexual orientation, controversy, and science. Psychological science in the public interest, 17(2), 45-101.
3 Η ανοσολογική αντίδραση της μητέρας
Πάμε τώρα να δούμε ένα φαινόμενο που αναφέρεται μόνο στους άντρες.
Οι ομοφυλόφιλοι άντρες τείνουν να έχουν περισσότερους μεγαλύτερους άρρενες αδελφούς από ό,τι οι ετεροφυλόφιλοι. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται φαινόμενο των μεγαλύτερων αδελφών και έχει ερμηνευθεί ως αποτέλεσμα κάποιας ανοσολογικής αντίδρασης της μητέρας προς τα αρσενικά εμβρυϊκά κύτταρα 23Quinsey, V. L. (2003). The etiology of anomalous sexual preferences in men. Annals of the New York Academy of Sciences, 989(1), 105-117.
Η θεωρία υποστηρίζει ότι για κάποιο λόγο η μητέρα αρχίζει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης να παράγει αντισώματα τα οποία ανταγωνίζονται τις πρωτεΐνες που ειδικεύονται στην ανάπτυξη του αρσενικού εγκεφάλου 24Xu, Y., Norton, S., & Rahman, Q. (2019). Early life conditions and adolescent sexual orientation: A prospective birth cohort study. Developmental Psychology, 55(6), 1226. Αυτά τα αντισώματα φαίνεται να αυξάνονται με κάθε εγκυμοσύνη αρσενικού εμβρύου 25Bogaert, A. F., Skorska, M. N., Wang, C., Gabrie, J., MacNeil, A. J., Hoffarth, M. R., … & Blanchard, R. (2018). Male homosexuality and maternal immune responsivity to the Y-linked protein NLGN4Y. Proceedings of the National Academy of Sciences, 115(2), 302-306.
Η θεωρία της ανοσολογικής αντίδρασης αφορά μόνο την αντρική ομοφυλοφιλία. Όπως και η προηγούμενη θεωρία (των προγεννητικών ανδρογόνων), στηρίζεται κυρίως σε έμμεσες ενδείξεις, όπως το βάρος γέννησης. Η ενεργοποίηση του μητρικού ανοσοποιητικού συστήματος σχετίζεται με χαμηλότερο βάρος γέννησης και οι ομοφυλόφιλοι άντρες με μεγαλύτερα αρσενικά αδέλφια τείνουν να έχουν χαμηλότερο βάρος γέννησης 26VanderLaan, D. P., Skorska, M. N., Peragine, D. E., Coome, L. A., Moskowitz, D. A., Swift-Gallant, A., & Monks, D. A. (2022). Carving the biodevelopment of same-sex sexual orientation at its joints. Gender and Sexuality Development: Contemporary Theory and Research, 491-537.
Πρόσφατα, βρέθηκαν άμεσες ενδείξεις για την ύπαρξη τέτοιων αντισωμάτων στο μητρικό αίμα 27Bogaert, A. F., Skorska, M. N., Wang, C., Gabrie, J., MacNeil, A. J., Hoffarth, M. R., … & Blanchard, R. (2018). Male homosexuality and maternal immune responsivity to the Y-linked protein NLGN4Y. Proceedings of the National Academy of Sciences, 115(2), 302-306, αν και έχει υπάρξει επιστημονικός αντίλογος 28Valentova, J. V., Fořt, J., Freudenfeld, P., Varella, M. A. C., Amaral, B. H., & Havlíček, J. (2023). Different Subgroups of Homosexuality: Great Ideas, Little Evidence, Promising Future. Archives of Sexual Behavior, 1-6.
Οι ομοφυλόφιλοι άντρες που έχουν μεγαλύτερους αδελφούς φαίνεται επίσης να παρουσιάζουν μικρότερη συμμόρφωση με το φύλο τους (έχουν δηλαδή περισσότερα θηλυκά στοιχεία) συγκριτικά με τους υπόλοιπους ομοφυλόφιλους 29Swift-Gallant, A., Coome, L. A., Aitken, M., Monks, D. A., & VanderLaan, D. P. (2019). Evidence for distinct biodevelopmental influences on male sexual orientation. Proceedings of the National Academy of Sciences, 116(26), 12787-12792.
Τα τελευταία χρόνια έχει προταθεί ότι το φαινόμενο των μεγαλύτερων αδελφών επαληθεύεται μόνο για ομοφυλόφιλους με συγκεκριμένες προτιμήσεις στο σεξ 30VanderLaan, D. P., Skorska, M. N., Peragine, D. E., Coome, L. A., Moskowitz, D. A., Swift-Gallant, A., & Monks, D. A. (2022). Carving the biodevelopment of same-sex sexual orientation at its joints. Gender and Sexuality Development: Contemporary Theory and Research, 491-537 31Balthazart, J., & Roselli, C. E. (2022). Hormonal, Genetic, Immunological: An Array of Mechanisms but How Do They Interact, If at All?. ArchivesofSexualBehavior, 1-9.
Από την άλλη, υπάρχει ο αντίλογος ότι το φαινόμενο στηρίζεται σε μια σειρά αμφίβολων στατιστικών υποθέσεων 32Vilsmeier, J., Kossmeier, M., Voracek, M., & Tran, U. (2021). The fraternal birth-order effect as statistical artefact: Convergent evidence from probability calculus, simulated data, and multiverse meta-analysis. Επίσης, οι μελέτες της ομοφυλοφιλίας σε διδύμους δεν φαίνεται να επιβεβαιώνουν τη θεωρία της ανοσολογικής αντίδρασης: Οι άντρες εμφανίζουν μηδενικές κοινές περιβαλλοντικές επιδράσεις, τη στιγμή που το ενδομήτριο περιβάλλον είναι εξ ορισμού κοινό για τα δύο αδέρφια 33Mayer, L. S., & McHugh, P. R. (2016). Sexuality and gender: Findings from the biological, psychological, and social sciences. The New Atlantis, 10-143. Ίσως αυτό σημαίνει ότι η πραγματική αφετηρία της ανοσολογικής αντίδρασης, αν αυτή υπάρχει, είναι τα γονίδια του εμβρύου.
4 Μήπως είναι όλα στον εγκέφαλο;
Όπως είδαμε, η θεωρία της ανοσολογικής αντίδρασης αναφέρεται στην πρώιμη ανάπτυξη του εγκεφάλου. Οι επιστήμονες έχουν αναζητήσει διαφορές στη δομή του εγκεφάλου με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Κατά καιρούς έχουν εντοπιστεί οι εξής διαφορές στους ομοφυλόφιλους άντρες: στον όγκο του τρίτου διάμεσου πυρήνα του πρόσθιου υποθαλάμου (INAH3), στον υπερχιασματικό πυρήνα (SCN), στην πρόσθια κογχική περιοχή 34VanderLaan, D. P., Skorska, M. N., Peragine, D. E., Coome, L. A., Moskowitz, D. A., Swift-Gallant, A., & Monks, D. A. (2022). Carving the biodevelopment of same-sex sexual orientation at its joints. GenderandSexualityDevelopment: ContemporaryTheoryandResearch, 491-537.
Επιπλέον, ο εγκέφαλος των ομοφυλόφιλων γυναικών ενεργοποιείται από οπτικά σεξουαλικά ερεθίσματα, όπως ενεργοποιείται ο εγκέφαλος των ετεροφυλόφιλων αντρών. Αντίθετα, ο εγκέφαλος των ομοφυλόφιλων αντρών εμφανίζει ξεχωριστά μοτίβα ενεργοποίησης, που δεν μοιάζουν ούτε με των γυναικών ούτε με των ετεροφυλόφιλων αντρών.
Αλλά δεν είναι όμως μόνο τα οπτικά ερεθίσματα. Οι ομοφυλόφιλοι άντρες αντιδρούν στις φερομόνες που υπάρχουν στον αντρικό ιδρώτα όπως αντιδρούν και οι ετεροφυλόφιλες γυναίκες. Αντίστοιχα, οι ομοφυλόφιλες γυναίκες ανταποκρίνονται στις φερομόνες που περιέχονται στα γυναικεία ούρα όπως ακριβώς και οι ετεροφυλόφιλοι άντρες 35VanderLaan, D. P., Skorska, M. N., Peragine, D. E., Coome, L. A., Moskowitz, D. A., Swift-Gallant, A., & Monks, D. A. (2022). Carving the biodevelopment of same-sex sexual orientation at its joints. GenderandSexualityDevelopment: ContemporaryTheoryandResearch, 491-537.
Βέβαια, οι διαφορές αυτές στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου μπορεί να είναι το αποτέλεσμα και όχι η αιτία του ομοφυλοφιλικού προσανατολισμού 36Mayer, L. S., & McHugh, P. R. (2016). Sexuality and gender: Findings from the biological, psychological, and social sciences. The New Atlantis, 10-143. Μπορεί δηλαδή να μην είναι μια έμφυτη εγκεφαλική διαφορά αλλά ένα μαθημένο μοτίβο που ακολουθεί την αποδοχή της ομοφυλοφιλικής ταυτότητας, δηλαδή μία συνέπεια της μάθησης κατά τη σημαντική φάση ανάπτυξης του εγκεφάλου στην εφηβεία 37Balthazart, J., & Roselli, C. E. (2022). Hormonal, Genetic, Immunological: An Array of Mechanisms but How Do They Interact, If at All?. Archives of Sexual Behavior, 1-9.
5 Σε τι άλλο διαφέρουμε;
Πέρα από τις μεμονωμένες διαφορές στον εγκέφαλο, οι επιστήμονες έχουν καταγράψει και άλλες σωματικές διαφορές. Συγκεκριμένα οι ομοφυλόφιλοι άντρες συγκριτικά με τους ετεροφυλόφιλους έχουν:
- μικρότερα βραχιόνια και μηριαία οστά,
- μικρότερο ύψος,
- μικρότερη μύτη.
Αντίστοιχα, οι ομοφυλόφιλες γυναίκες έχουν κατά μέσο όρο:
- μεγαλύτερα βραχιόνια και μηριαία οστά,
- οριακά πιο αρρενωπά σχήματα προσώπου,
- μύτες στραμμένες προς τα επάνω 38VanderLaan, D. P., Skorska, M. N., Peragine, D. E., Coome, L. A., Moskowitz, D. A., Swift-Gallant, A., & Monks, D. A. (2022). Carving the biodevelopment of same-sex sexual orientation at its joints. Gender and Sexuality Development: Contemporary Theory and Research, 491-537,
- λιγότερες και πιο αδύναμες ωτοακουστικές εκπομπές 39Swift-Gallant, A., & Breedlove, S. M. (2019). Neuroendocrine influences on human sexuality. Oxford research encyclopedia of neuroscience.
Επίσης, το να είναι κανείς αριστερόχειρας φαίνεται ότι σχετίζεται με την ομοφυλοφιλία, ιδίως στις γυναίκες 40Bogaert, A. F., & Skorska, M. N. (2020). A short review of biological research on the development of sexual orientation. Hormones and behavior, 119, 104659.
6 Συμπεράσματα
Παρουσιάσαμε τις βιολογικές επιδράσεις της ομοφυλοφιλίας:
- τη γενετική κληρονομικότητα, η οποία είναι ισχυρότερη στους άντρες παρά στις γυναίκες,
- την έκθεση σε ανδρογόνα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τα οποία επηρεάζουν τον προσανατολισμό κάποιων γυναικών και
- την ανοσολογική αντίδραση της μητέρας, που επηρεάζει τον προσανατολισμό κάποιων ανδρών με μεγαλύτερα αρσενικά αδέρφια.
Μας φαίνεται απίθανο ότι ένα χαρακτηριστικό τόσο πολυπαραγοντικό όσο ο σεξουαλικός προσανατολισμός θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα ενός μόνο βιολογικού παράγοντα 41Dragan, W. Ł., & Folkierska-Żukowska, M. (2022). The Biodevelopment of Sexual Orientation: Beyond the Known Horizon. Archives of Sexual Behavior, 1-7.
Οι περισσότεροι ομοφυλόφιλοι άντρες δεν εμφανίζουν καμία βιολογική ένδειξη της ομοφυλοφιλίας. Αυτό δείχνει έντονα ότι κάτι λείπει 42Dragan, W. Ł., & Folkierska-Żukowska, M. (2022). The Biodevelopment of Sexual Orientation: Beyond the Known Horizon. Archives of Sexual Behavior, 1-7.
Δεν πρέπει όμως να μας εκπλήσσει. Πώς θα μπορούσε μία μόνο αιτιολογία να εξηγήσει όλες τις διαϕορετικές εκφάνσεις της ομοφυλοφιλίας σε όλα τα μήκη της γης και σε όλη την ανθρώπινη ιστορία; Ακόμη και οι διαδικασίες που είδαμε άλλοτε λειτουργούν μεμονωμένα, άλλοτε ανεξάρτητα και άλλοτε διασταυρούμενα. Θα μπορούσαμε λοιπόν να εγκαταλείψουμε απλά την αναζήτηση μιας ενιαίας θεωρίας και να συμπεράνουμε ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός είναι μια κλασική περίπτωση ισοδυναμίας: Πολλοί δρόμοι που οδηγούν προς το ίδιο αποτέλεσμα. Είναι όμως πράγματι το ίδιο αποτέλεσμα; 43Diamond, L. M. (2023). What Develops in the Biodevelopment of Sexual Orientation?. ArchivesofSexualBehavior, 1-7 Πόσο ίδια είναι π.χ. η αποκλειστική ομοφυλοφιλία μιας γυναίκας με την περιστασιακή ομοφυλοφιλία ενός ετεροφυλόφιλου άντρα; Όπως προκύπτει από την έρευνα του Ganna, σχεδόν καθόλου!
Έπειτα, διαφορετικές ομάδες ομοφυλόφιλων μπορεί να έχουν επηρεαστεί από διαφορετικούς μηχανισμούς 44VanderLaan, D. P., Skorska, M. N., Peragine, D. E., Coome, L. A., Moskowitz, D. A., Swift-Gallant, A., & Monks, D. A. (2022). Carving the biodevelopment of same-sex sexual orientation at its joints. Gender and Sexuality Development: Contemporary Theory and Research, 491-537. Για τους άντρες, π.χ. έχει προταθεί ότι υπάρχουν τέσσερις υποκατηγορίες με ξεχωριστά βιοαναπτυξιακά μονοπάτια! 45Swift-Gallant, A., Coome, L. A., Aitken, M., Monks, D. A., & VanderLaan, D. P. (2019). Evidence for distinct biodevelopmental influences on male sexual orientation. Proceedings of the National Academy of Sciences, 116(26), 12787-12792
Γνωρίζουμε επίσης ότι οι μηχανισμοί που επηρεάζουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό των γυναικών φαίνεται να είναι διαφορετικοί από τους άντρες 46Luoto, S., Krams, I., & Rantala, M. J. (2019). Response to commentaries: life history evolution, causal mechanisms, and female sexual orientation. Archives of sexual behavior, 48, 1335-1347.
Τέλος, η μεγάλη μελέτη γονιδιώματος του Ganna έδειξε ότι οι γενετικοί και οι ορμονικοί μηχανισμοί δεν συμπίπτουν, ενώ πιθανή σύμπτωση μεταξύ των γονιδίων και της ανοσολογικής αντίδρασης της μητέρας δεν έχει ακόμη εξεταστεί 47Balthazart, J., & Roselli, C. E. (2022). Hormonal, Genetic, Immunological: An Array of Mechanisms but How Do They Interact, If at All?. Archives of Sexual Behavior, 1-9.
Είναι αλήθεια ότι η προέλευση της ομοφυλοφιλίας δεν είναι μόνο ένα επιστημονικό ερώτημα, αλλά έχει μπει στον δημόσιο λόγο αποτελώντας σημείο πολιτικής αντιπαράθεσης. Συντηρητικοί και προοδευτικοί ιδεολόγοι τείνουν να υποστηρίζουν τις γενετικές εξηγήσεις, μόνο όταν αυτές διευκολύνουν τις πολιτικές τους απόψεις 48Suhay, E., & Jayaratne, T. E. (2013). Does biology justify ideology? The politics of genetic attribution. Public opinion quarterly, 77(2), 497-521. Όμως οι επιστήμονες οφείλουν να είναι αντικειμενικοί και να αμφισβητούν τις απόψεις που δεν συμβαδίζουν με τα δεδομένα.
Τι λένε τα δεδομένα; Ας δούμε πώς το συνοψίζει μια διακεκριμένη ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής τον John Bailey και την Lisa Diamond:
Συμπερασματικά, η καλύτερη εκτίμηση που έχουμε για το μέγεθος των γενετικών επιδράσεων της ομοφυλοφιλίας είναι πως είναι μέτριες, σίγουρα όχι συντριπτικές. Αντίθετα, οι ενδείξεις για περιβαλλοντικές επιδράσεις είναι αδιαμφισβήτητες, αφού η συμφωνία των ομοζυγωτικών διδύμων τείνει να είναι πολύ μικρότερη από το 100%.
Με βάση τα στοιχεία από τις μελέτες διδύμων, μπορούμε ήδη να δώσουμε μια απάντηση στο ερώτημα “Είναι ο σεξουαλικός προσανατολισμός γενετικός;”. Η απάντηση είναι: “Πιθανώς κάπως γενετικός, αλλά όχι πολύ” 49Bailey, J. M., Vasey, P. L., Diamond, L. M., Breedlove, S. M., Vilain, E., & Epprecht, M. (2016). Sexual orientation, controversy, and science. Psychological science in the public interest, 17(2), 45-101.
Στο ερώτημα “Ομοφυλοφιλία: Γονίδια ή ανατροφή”, η απάντηση που μπορούμε να δώσουμε μέχρι στιγμής είναι “μερικά γονίδια, περισσότερο περιβάλλον”. Τι σημαίνει όμως αυτό; Τι περιλαμβάνει το περιβάλλον εκτός ίσως από ανδρογόνα και αντισώματα; Δείτε το στο 2ο μέρος της ανάλυσής μας με τίτλο «Ομοφυλοφιλία και Ανατροφή».
Παραπομπές
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
3 Απαντήσεις
Πραγματικά διαφωτιστικό και τεκμηριωμένο.
Πάρα πολύ δουλεμένο άρθρο και επιστημονικά τεκμηριωμένο. Εξαιρετική δουλειά! Ευχαριστούμε για την πληροφόρηση.
Πολλά συγχαρητήρια!
Ένα άρθρο που όμοιο του, πολύ αμφιβάλλω εάν θα υπάρχει σε ολόκληρο τον ελληνικό ιστό!
Αυτό που μου κέντρισε την προσοχή, επειδή ταυτίστηκα περισσότερο, είναι η θεωρία της ανοσολογικής αντίδρασης. Το ότι η μητέρα δημιουργεί αντισώματα μετά από μια αρσενική γέννα, είναι φοβερό νέο.
… Η μάνα μου μάλλον δεν έφτιαξε και πάρα πολλά αντισώματα και έμεινε στην μέση η φάση..
Ανυπομονώ για περισσότερα επιστημονικά άρθρα.. Με θέματα που δεν ξέραμε καν ότι μας ενδιαφέρουν!