Δεν είναι μόνο η ομοφοβία

17 Μαΐου: Παγκόσμια ημέρα κατά της ομοφοβίας, Μια ημέρα εκδηλώσεων και δράσεων που ξεκίνησε κάπως δειλά την προηγούμενη δεκαετία για να επιστήσει την προσοχή της κοινωνίας στο φαινόμενο της ομοφοβίας, δηλαδή του παράλογου φόβου ή μίσους κατά των ομοφυλόφιλων προσώπων. Στα δεκατρία χρόνια που μεσολάβησαν από τον πρώτο εορτασμό, η ημέρα αυτή έχει καταστεί όντως παγκόσμια, καθώς χώρες και κυβερνήσεις η μία μετά την άλλη άρχισαν να αναγνωρίζουν την ανάγκη για μια ειδική ημέρα κατά της ομοφοβίας και να διοργανώνουν σχετικές εκδηλώσεις.

Είτε πρόκειται για τον νταή που μας κυνηγούσε να μας χτυπήσει στο σχολείο, επειδή δεν του φαινόμασταν αρκετά άντρες, είτε για τον ανόητο που σφυρίζει περιπαικτικά στο πέρασμά μας στο δρόμο, η ομοφοβία είναι πραγματικό φαινόμενο με παγκόσμια όντως εμφάνιση, αν και στην Ελλάδα βρίσκεται ευτυχώς σε σταδιακή ύφεση. Η ομοφοβία μάλιστα συμβάλλει στην αύξηση της κοινωνικής πίεσης της μειονότητας, δηλαδή του στρες που βιώνουν τα ομοφυλόφιλα πρόσωπα λόγω του γεγονότος ότι συνιστούν μια σεξουαλικώς μειονοτική ομάδα. Το στρες της μειονότητας επιφέρει βλαπτικές συνέπειες στην ψυχολογία των προσώπων που βιώνουν ομόφυλες έλξεις και σε αυτό συμφωνούν οι περισσότερες εμπειρικές μελέτες που έχουν δημοσιευθεί. Η ομοφοβία βλάπτει σοβαρά την υγεία και πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Δυστυχώς, παρά την διαδεδομένη αντίληψη περί του αντιθέτου, η κοινωνική πίεση δεν είναι το μόνο πρόβλημα που δυσκολεύει τις ζωές των ομοφυλόφιλων και αμφιφυλόφιλων προσώπων. Οι ΛΟΑΤΚΙ ακτιβιστές επικεντρώνουν την προσοχή και την δραστηριότητά τους αποκλειστικά σχεδόν στην καταπολέμηση της ομοφοβίας και στην διεκδίκηση ορισμένων δικαιωμάτων. Όμως, όσο σημαντικό είναι να μην πέφτουμε θύματα άδικης μεταχείρισης και παρενόχλησης στην καθημερινότητά μας, εξίσου σημαντικό είναι να μην παραβλέπουμε άλλα προβλήματα που συμβάλλουν στα μειωμένα επίπεδα ψυχικής υγείας όσων βιώνουμε ομόφυλες έλξεις.

Πολλοί ΛΟΑΤΚΙ ακτιβιστές και άλλοι υποστηρικτές των ομοφυλόφιλων προσώπων τείνουν να διευρύνουν την έννοια της ομοφοβίας, συμπεριλαμβάνοντας κάθε πιθανή αντίληψη που εκλαμβάνουν ως εχθρική και φτάνοντας σε βαθμό που υποβαθμίζει τη δυνατότητα για διάλογο με την ευρύτερη κοινωνία. Δυστυχώς, παρά τη συχνή εμφάνιση του όρου ομοφοβία στην επιστημονική βιβλιογραφία, εξακολουθεί να μην υπάρχει ένας σταθερός και κοινά αποδεκτός ορισμός της, με αποτέλεσμα οι έρευνες που προσπαθούν να την μελετήσουν να την εννοιολογούν και την λειτουργικοποιούν με αξιοσημείωτη ποικιλότητα και ασυμφωνία.

Αν η ομοφοβία είναι η πηγή όλων μας των προβλημάτων, τότε η εξάλειψή της θα μας κάνει εξίσου ευτυχισμένους με τους ετεροφυλόφιλους και θα βελτιώσει την ψυχική μας υγεία στα δικά τους επίπεδα. Δυστυχώς, αυτός ο ισχυρισμός αποδεικνύεται ψευδής. Όπως αναφέρει ο Michael Hobbes σε άρθρο του στην Huffington Post:

Η ισότητα στον γάμο και οι αλλαγές στο νομικό καθεστώς ήταν μια βελτίωση για κάποιους ομοφυλόφιλους άνδρες. Αλλά για πολλούς άλλους, ήταν μια απογοήτευση. Δηλαδή, έχουμε αυτό το νομικό καθεστώς, αλλά πάλι υπάρχει κάτι που μας λείπει.

Αυτό το αίσθημα κενότητας φαίνεται πως δεν είναι Αποκλειστικά αμερικανικό φαινόμενο. Στην Ολλανδία, όπου ο γάμος των ομοφύλων είναι νόμιμος από το 2001, οι ομοφυλόφιλοι άνδρες εξακολουθούν να έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να υποφέρουν από διαταραχές διάθεσης και ειναι δέκα φορές πιθανότερο να προβούν σε αυτοκτονικό αυτοτραυματισμό. Στη Σουηδία, που θεσμοθέτησε τα σύμφωνα συμβίωσης από το 1995 και πλήρη δικαιώματα γάμου από το 2009, οι άνδρες που παντρεύονται άνδρες έχουν τριπλάσιο ποσοστό αυτοκτονιών από τους άνδρες που παντρεύονται γυναίκες.

Η θεαματική μείωση της ομοφοβίας στις δύο αυτές κατεξοχήν προοδευτικές χώρες δεν έλυσε όλα τα ψυχικά προβλήματα των ομοφυλόφιλων προσώπων, γιατί άλλες σημαντικές πηγές επιβάρυνσης παραμένουν: Η σεξουαλική ελευθεριότητα, η συνεχής μοναξιά και η απόρριψη που εισπράττουν από άλλα ΛΟΑΤΚΙ πρόσωπα έχουν όλα τις επιπτώσεις τους.

Η ελευθεριότητα

Είναι κοινή διαπίστωση ότι οι ομοφυλόφιλοι έχουμε εντονότερη και ασταθέστερη σεξουαλική ζωή από τους ετεροφυλόφιλους. Ήδη από την εφηβεία πέφτουμε με τα μούτρα στην προσπάθεια να ανακαλύψουμε το σεξ και συνεχίζουμε έτσι καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στα “Ανάλεκτα της Σεξουαλικής Συμπεριφοράς”, τα έφηβα αγόρια που αυτοπροσδιορίζονται ως ομοφυλόφιλοι, είχαν συγκριτικά με τους ετεροφυλόφιλους 2,66-πλάσιες πιθανότητες να έχουν κάνει σεξ, 6,49-πλάσιες πιθανότητες να έχουν κοινοποιήσει σεξουαλικές τους φωτογραφίες σε κάποιον και 23πλάσιες (!) πιθανότητες να έχουν συζητήσει σεξουαλικα με κάποιον μεγαλύτερό τους κατά πέντε ή περισσότερα χρόνια. Σημαντικές αν και κάπως μικρότερες ήταν οι διαφορές στα έφηβα κορίτσια.

Άλλη έρευνα σε νεαρούς φοιτητές, που δημοσιεύτηκε στο ίδιο περιοδικό, βρήκε ότι οι άνδρες που προσδιορίζονταν ως ομοφυλόφιλοι είχαν κατά το τελευταίο έτος σεξουαλικές σχέσεις με 4,91 συντρόφους κατά μέσο όρο, δηλαδή 2,59 περισσότερους από τους ετεροφυλόφιλους.

Τέλος, μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό AIDS and Behavior βρήκε ότι το 69,2% των ανδρών ηλικίας από 50 έως 59,5 ετών που έκαναν σεξ με άνδρες είχαν κατά μέσο όρο 3,5 σεξουαλικούς συντρόφους τους τελευταίους 6 μήνες, ενώ υπήρχε και ένα 11,4% που είχε κατά μέσο όρο 28,8 σεξουαλικούς συντρόφους το τελευταίο εξάμηνο.

Όλη αυτή η ελευθεριότητα δεν είναι χωρίς συνέπειες. Οι περισσότερες έρευνες συμφωνούν ότι το περιστασιακό σεξ έχει βλαπτικές συνέπειες στην ψυχική υγεία. Οι έφηβοι που έκαναν περιστασιακό σεξ ήταν πιο πιθανόν να εμφανίσουν αυτοκτονικό ιδεασμό στην πρώιμη εφηβεία.

Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Επιθεώρηση Σεξουαλικής Έρευνας διαπίστωσε ότι οι νεαροί φοιτητές που τον τελευταίο μήνα είχαν εμπλακεί σε περιστασιακό σεξ είχαν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα αυτοεκτίμησης, ευτυχίας και ικανοποίησης με τη ζωή. Επίσης, το περιστασιακό σεξ οδηγούσε σε υψηλότερα επίπεδα γενικευμένου άγχους, κοινωνικής φοβίας και κατάθλιψης.

Τέλος, μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Θεραπευτική Επιθεώρηση Σεξ & Γάμου κατέδειξε σημαντικά υψηλότερα ποσοστά άγχους και κατάθλιψης στους ομοφυλόφιλους άνδρες που διατηρούσαν “ανοιχτή” σχέση με άλλους άνδρες.

Φυσικά, οι ευθύνες της ΛΟΑΤΚΙ “κοινότητας”, που προβάλλει σχεδόν ψυχαναγκαστικά το όλο και περισσότερο σεξ και οδηγεί στην εργαλειοποίηση του ανθρώπινου σώματος είναι ακέραιες. Αλλά και του καθενός μας η επιλογή είναι ελεύθερη και άρα υπεύθυνη. Γιατί ελευθερία είναι να μπορώ να επιλέγω τις συνέπειες.

Η μοναξιά

Ένα άλλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα ομοφυλόφιλα πρόσωπα και έχει λάβει πανδημικές διαστάσεις είναι η μοναξιά.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο γάμος των ομοφύλων πρωτοαναγνωρίστηκε το 2004 και απέκτησε καθολική εφαρμογή το 2015, το 10,2% των ΛΟΑΤΚΙ προσώπων είναι παντρεμένο με πρόσωπο του ίδιου φύλου και το 6,6% συζεί με πρόσωπο του ίδιου φύλου, ενώ το 55,7% σύμφωνα με την Gallup είναι ελεύθερο, μένει μόνο του και δεν παντρεύτηκε ποτέ. Παραδόξως, το ποσοστό των προσώπων που βιώνουν ομόφυλες έλξεις και δεν βρίσκονται σε σχέση φαίνεται να αυξήθηκε μετά την απόφαση Obergefell.

Η πραγματικότητα αυτή αποτυπώνεται και στα υποκειμενικά αισθήματα των ομοφυλόφιλων ανθρώπων. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Επιθεώρηση Φοιτητικής Ψυχοθεραπείας, οι ομοφυλόφιλοι φοιτητές βιώνουν σημαντικά εντονότερα αισθήματα μοναξιάς από τους ετεροφυλόφιλους συμφοιτητές του. Παρόμοια ήταν τα ευρήματα για τους μεσήλικες και τους ηλικιωμένους. Συγκεκριμένα, τα ομοφυλόφιλα πρόσωπα τρίτης ηλικίας είχαν σπανιότερη επικοινωνία με τη μητέρα τους και σημαντικά λιγότερη επικοινωνία με άλλους συγγενείς, χωρίς οι φιλικές και κοινοτικές σχέσεις να επαρκούν για να εξισορροπήσουν αυτό το έλλειμμα.

Είναι γνωστή η επίπτωση της μοναξιάς στην ψυχική υγεία, ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσανατολισμού, αλλά φαίνεται ότι τα ομοφυλόφιλα πρόσωπα είναι πολύ πιο πιθανό να βιώνουν μοναξιά. Και η μοναξιά αποτελεί συχνά το αποτέλεσμα των επιλογών μας.

Η απόρριψη

Λίγο-πολύ όλοι έχουμε βιώσει την απόρριψη, είτε από τους συμμαθητές μας στο σχολείο είτε από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Τι γίνεται όμως εντός της ομοφυλοφιλικής κοινότητας; Αυτό που προσδοκάμε όλοι είναι ότι μεταξύ ομοιοπαθών θα έχουμε καλύτερη μεταχείριση, θα βρούμε αγάπη και αποδοχή. Κι αν δεν τη βρίσκουμε, είναι λογικό η απογοήτευσή μας να είναι μεγαλύτερη.

Σύμφωνα με μεγάλη μετα-έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό New Atlantis, το 48% των ομοφυλόφιλων ανδρών έχουν πέσει θύματα βίας από το πρόσωπο με το οποίο σχετίζονταν ερωτικά, ενώ το 32% δέχθηκαν τέτοια βία κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε χρόνων. Αλλά και οι ομοφυλόφιλες γυναίκες, σύμφωνα με άλλη μετα-ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Σεξουαλική Έρευνα & Κοινωνική Πολιτική, έχουν τις ίδιες πιθανότητες (48%) να έχουν βιώσει ενδοερωτική βία. Πιο συγκεκριμένα, το 18% των γυναικών έχουν βιώσει σωματική βία από τη σύντροφό τους, το 14% βίωσε σεξουαλική βία, ενώ η ψυχολογική βία έφτασε σε συχνότητα το 43%!

Αυτά για όσους έχουν την “τύχη” να έχουν σχέση. Για τους υπόλοιπους που βρίσκονται στη διαδικασία εξεύρεσης ερωτικού συντρόφου, τα πράγματα ίσως είναι χειρότερα, γιατί η απόρριψη που βιώνουν ιδίως οι άνδρες στην φάση του φλερτ μπορεί να αφήσει εξίσου βαθιά τα σημάδια της. Όπως περιγράφει ο Michael Hobbes, στο άρθρο του στη HuffPost, μέχρι πρότινος “το διακριτό χαρακτηριστικό των ομοφυλόφιλων ανδρών ήταν η μοναξιά της κρυφής ταυτότητας. Τώρα όμως έχουμε εκατομμύρια ομοφυλόφιλους άνδρες που έχουν αποκαλύψει την ταυτότητά τους και πάλι βιώνουν την ίδια απομόνωση”.

“Η λέξη που ακούω από όλους είναι “επανατραυματισμός”. Μεγαλώνεις μ’ αυτή τη μοναξιά, συσσωρεύοντας όλο αυτό το φορτίο και μετά έρχεσαι στο Castro ή το Chelsea ή το Boystown και προσδοκάς επιτέλους να γίνεις αποδεκτός γι’ αυτό που είσαι. Και μετά συνειδητοποιείς ότι  κι όλοι οι άλλοι κουβαλούν το δικό τους φορτίο. Ξαφνικά, δεν φταίει η σεξουαλική σου ταυτότητα που σε απορρίπτουν. Φταίει το βάρος σου ή το εισόδημά σου ή η φυλετική σου καταγωγή. Τα παιδιά που δέχονταν μπούλινγκ, όταν ήσουνα μικρός, τώρα μεγάλωσαν κι άρχισαν αυτοί να κάνουν μπούλινγκ.

Και συνεχίζει:

“Όλοι οι ομοφυλόφιλοι άνδρες που γνωρίζω κουβαλούν ένα νοητό φορτίο με όλα τα σκατοπράγματα που τους είπαν ή τους έκαναν άλλοι ομοφυλόφιλοι άνδρες. Μόλις έφτασα σε ένα ραντεβού, ο τύπος σηκώθηκε αμέσως, μου είπε ότι είμαι κοντότερος από ό,τι φαινόμουν στις φωτογραφίες και έφυγε. Ο Άλεξ, γυμναστής στο Σιάτλ, άκουσε από έναν άνδρα στην ομάδα κολύμβησης να του λέει: “Θα αγνοήσω τη φάτσα σου, αν το κάνουμε χωρίς προφυλακτικό”. Ο Μάρτιν είχε βάλει γύρω στα πέντε κιλά και έλαβε ένα μήνυμα στο Grindr –ανήμερα των Χριστουγέννων– που έλεγε: “Ήσουν τόσο σέξι. Κρίμα που κατάντησες έτσι”.

Ο Τζον είναι 1,85 και έχει ένα six-pack που φαίνεται και πίσω από μάλλινη μπλούζα. Κι όμως τα περισσότερα μηνύματά του παραμένουν αναπάντητα και ξοδεύει περίπου 10 ώρες να ψάχνει και να μιλάει στην εφαρμογή για κάθε μια ώρα που θα συναντηθεί για καφέ ή για ραντεβού”.

Όλη αυτή η αρνητική συμπεριφορά από ανθρώπους που θα περιμέναμε να μας καταλαβαίνουν και να μας αντιμετωπίζουν με σεβασμό δημιουργεί μόνιμα αισθήματα δυσθυμίας. Να σε απορρίπτουν οι ετεροφυλόφιλοι είναι κάτι που το καταλαβαίνεις, να σε απορρίπτουν οι ομοφυλόφιλοι, όμως, είναι κάτι που δεν το περίμενες, έτσι δεν είναι;

Η αμαρτία

Μέσα και πέρα από όλα τα παραπάνω, υπάρχει και κάτι ακόμη. Για όσους από εμάς δεν έχουμε κλίνει γόνυ στην αυτοθέσμιση, για εκείνους που δεν είμαστε αρκετά αφελείς για να πιστεύουμε σε αυθύπαρκτα σύμπαντα, για αυτούς που μια ζωή εδώ στη γη δεν είναι αρκετή, η πίστη ανοίγει νέους αρίζοντες και χαρίζει μοναδικές δυνατότητες κατανόησης.

Σ’ αυτό τον κόσμο ήρθαμε για να εκπληρώσουμε έναν σκοπό κι αυτός δεν είναι μια νεφελώδης αυτοπραγμάτωση αλλά η αγαπητική μας σύνδεση με τον Θεό και η θεοποίησή μας μέσω της σχέσης μαζί Του. Πώς είναι δυνατόν, λοιπόν, αν ο αληθινός μας προορισμός είναι η ευτυχία του παραδείσου, να μας φέρει χαρά ένας τρόπος ζωής που πηγαίνει κόντρα στο θέλημά Του; Όπως έλεγε και ο άγιος Αυγουστίνος, “μας δημιούργησες για Σένα, Θεέ μου, κι είναι ανήσυχες οι καρδιές μας μέχρι να Σε βρουν και να αναπαυτούν σε Σένα”.

Οι προειδοποιήσεις της Καινής Διαθήκης για τις συνέπειες μιας πορείας χωρίς Χριστό δεν θα μπορούσαν να είναι πιο ξεκάθαρες: “Θλίψη και στεναχώρια θα πέσει στην ψυχή του ανθρώπου που εργάζεται το κακό” (Ρωμαίους 2:9). Ομοφυλόφιλοι και ετεροφυλόφιλοι έχουμε όλοι μας την ανάγκη να αποτινάξουμε από πάνω μας τα δεσμά των κακών μας συνηθειών. Γιατί  “ο μισθός της αμαρτίας είναι ο θάνατος” (Ρωμαίους 6:23). Πώς περιμένουμε η ψυχή μας να έχει ειρήνη, όταν επιλέγουμε να θέτουμε στο κέντρο της ύπαρξής μας το σώμα και τους καταναγκασμούς του; “Όποιος σπέρνει στην σάρκα του, από τη σάρκα θα θερίσει φθορά, αλλά όποιος σπέρνει στο πνεύμα, από το πνεύμα θα θερίσει ζωή αιώνια” (Γαλάτας 6:8).

Δρόμος χωρίς Θεό δεν αντέχεται, έλεγε ένας άγιος της εποχής μας. Μπορεί κάποιοι από μας να τα βρούμε όλα βολικά σ’ αυτή τη ζωή: φίλους αληθινούς, υγεία, δουλειά κι έναν άνθρωπο να μοιραστούμε τη ζωή μας. Αλλά αν και τότε, μετά από όλες αυτές τις επιτυχίες, κάτι μέσα μας δακρύζει, ας μην απορήσουμε. Η χαρά θα είναι αλλού. Ή μάλλον Άλλος.