Η ψευδαίσθηση της ελευθερίας

«Ἐλεύθερον άδύνατον εἶναι τόν πάθεσι δουλεύοντα καί ὑπό παθῶν κρατούμενον» (Είναι αδύνατο να θεωρείται ελεύθερος αυτός που είναι δούλος στα πάθη του και κυριαρχείται από αυτά). Πυθαγόρας

«Τῶν παθῶν κρίσει καί άσκήσει περιγενόμεθα» (Αντιμετωπίζουμε τα πάθη μας  χάρη στη λογική μας και με την άσκηση). Πλούταρχος

Η πιο μεγάλη αρρώστια στον άνθρωπο είναι ο χαλασμένος λογισμός του. Άγιος Παΐσιος

Στους καιρούς μας, ο άρχοντας του κόσμου τούτου έχει «στήσει χορό» για να γιορτάσει την επικράτηση της νοοτροπίας που υπαγορεύει «ας φάμε και ας πιούμε, γιατί αύριο πεθαίνουμε (Α’ Κορ. 15:32). Προσκεκλημένοι του είναι όλοι εκείνοι που συνομολογούν ότι, επειδή η ζωή είναι σύντομη, οφείλουν να την απολαύσουν εδώ και τώρα. Κοινός παρονομαστής των συνδαιτημόνων είναι το σύνθημα «έχω ανάγκες και πρέπει να τις εκτονώσω», ενώ τα κρυστάλλινα ποτήρια και οι φίνες πορσελάνες φέρουν πάνω τους το ρητό «Ζήσε τη στιγμή». Μεταξύ των εδεσμάτων σερβίρονται πιάτα όπως «Νέα Εποχή», «Αναθεωρητική προσέγγιση της Βίβλου», «Ομοφοβία», «Σχετικισμός της Αλήθειας» και άλλα ηχηρά παρόμοια.

Ολοένα και περισσότερο στις μέρες μας, υποστηρίζεται ότι όταν ζούμε ενάντια στον Λόγο του Θεού, τότε αναπόφευκτα κάποιο πρόβλημα υπάρχει με την παραδοσιακή ερμηνεία του και όχι με τον τρόπο ζωής μας. Αφού, δηλαδή, μου είναι δύσκολο ν’ακολουθήσω τα όσα μου παραγγέλλει η Αγία Γραφή, τότε θα κρίνω εγώ αυτήν αντί να δεχθώ ταπεινά την κρίση της. Ή, πάλι, θα προσπαθήσω να προσεταιριστώ νεωτεριστικές ερμηνείες που αμβλύνουν το βάρος της ευθύνης μου. Για παράδειγμα, χαρακτηριστική είναι η απόπειρα σύγχρονων θεολόγων και κληρικών – δυστυχώς και ορθοδόξων – οι οποίοι πασχίζουν να μας πείσουν ότι η παραδοσιακή κατανόηση της ιστορίας των Σοδόμων ως σχετικής με την αρσενοκοιτία  είναι, τώρα πια, ανακριβής. Είναι, όμως, αυτή μια ορθή επιχειρηματολογία ή απλώς μάς βολεύει για να συνεχίσουμε να ικανοποιούμε τις «ανάγκες» μας;

Οι παντρεμένοι που απατούν τους συντρόφους τους, δηλώνουν ότι το κάνουν επειδή «έχουν ανάγκες». Το ίδιο και οι τοξικομανείς, όταν υποκύπτουν στην αναζήτηση της «παραμύθας». Από ανάγκη, επίσης, στρατεύονται νέα παιδιά – δήθεν υποψιασμένα – στα ποικίλα και παρδαλά «gay parades» που υπόσχονται την χειραφέτηση από την ετερόφυλη κηδεμονία. Τί είναι αυτό, τελικά, που θα μπορούσε να μας διδάξει ότι κάθε επιθυμία μας δεν είναι ευεργετική και να μας αποτρέψει από την ικανοποίηση τυφλών αναγκών; Ποιος νοιάζεται για το ότι όχι μόνο τραυματίζουμε σοβαρά ανθρώπους όταν τους χρησιμοποιούμε για να καλύψουμε τις εγωιστικές μας σαρκικές ανάγκες, αλλά και στρεφόμαστε ενάντια στο θέλημα του Θεού για εμάς; Γιατί πρέπει να καταφεύγουμε στην εύκολη διέξοδο που οδηγεί στα άλογα πάθη μας έναντι μιας αγωνιστικής προσπάθειας προκειμένου να ζήσουμε με αγνότητα;

Όσοι ζήσαμε στο πετσί μας τον εφιάλτη των ομόφυλων «σχέσεων» και τώρα είμαστε σε πορεία μετάνοιας, κατανοούμε πλήρως την Αγιογραφική προειδοποίηση ότι η αμαρτία μπορεί να μας καταντήσει σκλάβους των αναγκών μας (Ιωάν. 8,34).  Στο σημείο αυτό, θα ήταν καλό να αναγνωρίσουμε πρώτα εκείνον ο οποίος κυρίως εμπλέκεται στον πειρασμό και που γι’ αυτόν τον λόγο αποκαλείται και “πειράζων”. Μέσα στην βιβλική και πατερική παράδοση αναφέρεται ένα πρόσωπο – και όχι, απλώς, ένας συμβολισμός του κακού –  που παίζει σημαντικό ρόλο στον πνευματικό αγώνα του ανθρώπου, ο διάβολος.  Η δουλειά “του πειράζοντoς” είναι να πειράζει, να δοκιμάζει, με σκοπό την πτώση του δοκιμαζόμενου και την απομάκρυνσή του από τον Θεό. Πρόκειται για τον πανούργο γητευτή που ξέρει πώς να διεισδύει στην ψυχολογία μας, βρίσκοντας μια ανοιχτή πόρτα.

Θυρίδες παρείσφρησης του κακού μπορεί να είναι οι αισθήσεις, η φαντασία, η σεξουαλική ακράτεια αλλά και τραυματικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία, διαταραγμένες σχέσεις, ακόμα και στρεβλές κοινωνικές θέσεις που σχετικοποιούν την έννοια της αλήθειας. Μέσω αυτών, ο πειρασμός κυριαρχεί στις επιθυμίες και τις ενέργειές μας και εισάγει παρεκκλίσεις που φαίνονται να είναι συμβατές με την σωματική και ψυχολογική μας δομή. Με την πάροδο του χρόνου και την συνήθεια, οι έξεις αυτές μετατρέπονται σε συμπαγείς «ανάγκες» ή πάθη που είναι δύσκολο πια να διακρίνουμε από τον πραγματικό εαυτό μας, δίχως τη βοήθεια έμπειρου πνευματικού οδηγού. Η Αγία Γραφή εξηγεί ως εξής τη διαδικασία με την οποία διαφθείρεται κάποιος: «Ο καθένας δοκιμάζεται με το να ελκύεται και να δελεάζεται από την ίδια του την επιθυμία. Έπειτα η επιθυμία, αφού συλλάβει, γεννάει την αμαρτία και η αμαρτία, αφού επιτελεστεί, γεννάει το θάνατο».(Ιακώβου1: 14-15). Αυτή η διαδρομή είναι που καθιστά τις «ανάγκες» μας τόσο δελεαστικές ώστε να μας φαίνεται αδύνατο να αντισταθούμε. Βεβαίως, αυτή η εξάρτηση καταργεί τις δημιουργικές δυσκολίες της ζωής, γελοιοποιεί την έννοια της αυτογνωσίας και νεκρώνει την ύπαρξη του ανθρώπου.

Μπορούμε, άραγε, να αντισταθούμε επιτυχώς στον διάβολο και στις ανάγκες που μας δημιουργεί; Ναι, μπορούμε. Η Αγία Γραφή μάς παρέχει ικανές καθησυχαστικές εγγυήσεις: «Εναντιωθείτε στον διάβολο, και θα φύγει από εσάς». (Ιακώβου: 4:7). Για να καταπολεμήσουμε τα τεχνάσματα του αντιδίκου μας, απαιτείται η παραμονή μας κοντά σε διακριτικό πνευματικό και η συμμετοχή μας στη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας. Έτσι, θα μπορέσουμε να ρυθμίσουμε τις σωματικές μας ανάγκες σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Όταν οι επιθυμίες εκπληρώνονται μέσα στα όρια του θελήματος του Θεού, το αποτέλεσμα είναι γνήσια ευτυχία. Γνωρίζουμε ότι ο Χριστός, μέσα στην πολλή Του αγάπη, έχει ετοιμάσει για όλους μας ένα σχέδιο σωτηρίας και απαλλαγής από τις πεποιητές «ανάγκες» μας, που θέτει σε εφαρμογή όταν Εκείνος κρίνει. Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε εμείς είναι να συνεργαστούμε μαζί Του, παραδίδοντάς Του ελεύθερα το θέλημά μας. Ας χαλυβδώσουμε λοιπόν το φρόνημά μας και ας επενδύσουμε τις ελπίδες μας σε Εκείνον που μας γνωρίζει καλύτερα απ’ τον καθένα.

Ήμουν κι εγώ μεταξύ των εκλεκτών προσκεκλημένων στο προλογικό τραπέζι αλλά – τελευταία στιγμή – αποφάσισα να μην παραστώ…

Κώστας, Θεσσαλονίκη